Trudno wyobrazić sobie bezpieczne korzystanie z dróg bez policji. Niektóre uprawnienia mundurowych są jednak dość uciążliwe. Należy do nich możliwość przeszukania bagażnika zatrzymanego do kontroli samochodu. Taka dyspozycja szczególnie nie przypadnie nam do gustu, jeśli akurat wybieramy się na długi weekend lub urlop. Jakie są nasze prawa?
Przeszukanie, a ściślej kontrola osobista, przeglądanie zawartości bagażu i sprawdzenie ładunku, nie mogą być przeprowadzane w ramach rutynowej kontroli drogowej. Należą one do tych uprawnień policji, które w istotny sposób ograniczają konstytucyjne prawo do nietykalności osobistej i prawo do prywatności. Dlatego ich wykorzystanie powinno być ograniczone do wyjątkowych przypadków, określonych przepisami prawa.
Policjant może przeprowadzić kontrolę osobistą kierowcy lub pasażerów, zaglądać do bagażnika i sprawdzać zawartości bagażu wyłącznie w sytuacji, gdy ma uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego. Nieodpuszczalne jest przeglądanie bagażnika każdego zatrzymanego pojazdu. Właściwie pewni kontroli osobistej możemy być, jeśli odmówimy policjantowi okazania dokumentów. Wówczas przeszukanie będzie miało na celu ich znalezienie. Może być też tak, że znajdziesz się w niewłaściwym miejscu o złej porze. Jeśli na przykład zaparkujesz w miejscu, gdzie chwilę wcześniej doszło do przestępstwa, przybyły na miejsce patrol policji może zdecydować się przeszukanie twojego samochodu, widząc w nas podejrzanego. Przeglądanie bagażu lub sprawdzenie ładunku odbywa się w twojej obecności. Policjant nie może otwierać bagażnika twojego samochodu, gdy nie ma cię w pobliżu.
Jakie obowiązki ma policjant?
- Przed rozpoczęciem czynności policjant jest zobowiązany podać swój stopień służbowy oraz imię i nazwisko, a jeżeli kontrolę przeprowadza policjant nieumundurowany, jest on zobowiązany okazać legitymację służbową. W obu przypadkach masz prawo zanotować dane funkcjonariusza - jego imię i nazwisko albo numer legitymacji służbowej – mówi prawnik Krzysztof Barnat. - Obowiązkiem policjanta jest podanie podstawy prawnej i przyczyny podjęcia czynności służbowej. Po ich zakończeniu, policjant jest zobowiązany poinformować cię o prawie do złożenia zażalenia do prokuratora - dodaje adwokat.
(fot. Policja) Czy przed bezpodstawną kontrolą można się obronić? Jeśli uważamy, że żądanie policjanta nie wynika z dbałości o bezpieczeństwo, a z czystej złośliwości, mamy do dyspozycji tylko jeden środek. Nie możemy po prostu odmówić kontroli. Każda czynność musi jednak zostać udokumentowana w notatniku służbowym, a na twoje żądanie policjant musi sporządzić protokół. Czasami zdarza się, że mundurowi odstępują od zamiaru przeszukania, jeśli są prawie pewni, że nie znajdą w bagażniku niczego zabronionego, a kierowca wyraźnie zażyczy sobie spisania z tej czynności protokołu. W dokumencie powinny znaleźć się informacje dotyczące miejsca i czasu, dane uczestników, przyczyna i przebieg kontroli, spis znalezionych przedmiotów i podjęte wobec nich czynności. Osoby uczestniczące mają prawo zgłosić zarzuty co do treści protokołu. Ewentualne zarzuty powinieneś sformułować przed jego podpisaniem.
Co jeśli przeszukanie było bezprawne?
W razie bezprawnego przeprowadzania przeszukania policjant ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie dyscypliny służbowej. Do przewinień dyscyplinarnych należą między innymi: niedopełnienie obowiązków służbowych lub przekroczenie uprawnień oraz zaniechanie czynności służbowej albo wykonanie jej w sposób nieprawidłowy. Funkcjonariusz może zostać ukarany np. naganą, wyznaczeniem na niższe stanowisko służbowe, obniżeniem stopnia albo wydaleniem ze służby.
W treści zażalenia do prokuratora należy opisać wszelkie nieprawidłowości, jakie miały miejsce podczas czynności policji. Przedtem jednak, już w trakcie przeprowadzania czynności, jeżeli sposób działania policji narusza prawo, warto zażądać spisania protokołu i umieszczania w nim stosownych uwag.
tb/