Jawa 50, czyli motorower z Czechosłowacji, którym w PRL-u każdy chciał jeździć
Wspominając legendy PRL-u, nie zawsze ma się na myśli modele produkcji polskiej, ale też te pochodzące z innych krajów Bloku Wschodniego. W przypadku motorowerów szczególnie kultowa była czechosłowacka Jawa 50. Model dostępny w dwóch zupełnie różnych wersjach nadwozia, ale w obu przypadkach z mocnym jak na swój czas i klasę silnikiem.
Tak jak i dziś, tak też przed laty motorowery były sposobem, aby młodzi stosunkowo tanio zaczęli swoją przygodę z motoryzacją. Oczywiście w PRL-u nie były aż tak przystępne jak dziś, ale wtedy też można było znaleźć ciekawe propozycje, które do dziś przez wielu Polaków wspominane są z nostalgią. Bez wątpienia właśnie tak jest z Jawą 50. Motorowerem, który dziś jest chętnie kupowany i odnawiany przez tych, którzy kilkadziesiąt lat temu jeździli nim za młodu, ale też osoby, które po prostu chcą poznać motoryzację minionej epoki.
Jawa 50 sięga historią nieco dalej niż dwa najpopularniejsze modele, czyli typ 20 Pionyr nazywany u nas "Kaczką" i typ 23 Mustang. Jednak to te dwa motorowery są najbardziej znane i do dziś wspominane. Co więcej, Jawa 50 wpłynęła też na polską motoryzację, gdyż była dawcą silnika dla jednego z naszych motorowerów, czyli Rometa Ogara 200.
Początki Jawy 50
Zanim pojawił się tak popularny typ 20, Jawa 50 Pionyr miała kilka wcześniejszych wersja. Pierwszą z nich była Jawa 50/550, która produkowana była w latach 1955-1958. Już ona swoim wyglądem przypominała kolejne modele o tej samej nazwie i konstrukcyjnie była do nich zbliżona. Jednocylindrowy dwusuwowy silnik o pojemności 49,9 cm3 pracował poziomo i generował maksymalną moc zaledwie 1,5 KM. Od "Kaczki" różnił się przede wszystkim tym, że był jednoosobowy. Z płynami ważył 50 kg.
Drugą ewolucją była Jawa 50/555 Pionyr powstająca od 1958 do 1963 r. Poprawiony silnik z tej samej pojemności 49,9 cm3 produkował już 2,2 KM. Nadwozie natomiast otrzymało osłony na nogi i podłogę na stopy, a za pojedynczym siedziskiem znalazł się bagażnik przypominający rowerowy. Z tego powodu masa tego motoroweru wzrosła do 57 kg.
Następnie w ofercie pojawiła się ostatnia ewolucja przed typem 20, była to Jawa 50/05 Pionyr. Miała zmodyfikowane owiewki, już dwuosobową kanapę, a moc silnika wzrosła do 3 KM. Równolegle był produkowany model 05 Sport, który nie miał owiewek i miał bardziej terenowe opony.
Wikimedia Commons Jawa 50 typ 20 Pionyr, czyli popularna "Kaczka"
I wreszcie w 1966 r. pojawiła się ona. Najbardziej rozpoznawalna i kultowa wersja czechosłowackiego motoroweru, czyli Jawa 50 typ 20, która z powodu kształtu nadwozia zyskała w Polsce przydomek "Kaczka".
Swoim wyglądem przypominała nieco skutery z powodu owiewek osłaniających nogi i płaskiej podłogi na stopy. Jednak bardziej należy ją porównywać do kultowej Hondy Super Cub, która oferowała podobne owiewki i kanapę. Siedzisko było długie, dwuosobowe i miało charakterystyczny płaski kształt, a dla pasażera zamontowano dodatkowe podnóżki. Cały motorower też nieco przytył i na sucho ważył już 60 kg.
Jawa 50 typ 20 stała się hitem nie tylko na rodzimym czechosłowackim rynku, ale też m.in. w Polsce. Bez wątpienia za sukcesem tego motoroweru stała nie tylko dopracowywana latami konstrukcja, ale też silnik Jawa 223, który po kolejnych usprawnieniach miał maksymalną moc aż 3,5 KM przy 6500 obr./min, co w tym czasie było świetną wartością i pozwalało rozpędzić się do 65 km/h. Napęd był przekazywany za pomocą trzystopniowej skrzyni biegów.
Co więcej Jawa 50 typ 20 była dostosowana do niekoniecznie dobrej jakości dróg. Miała całkiem sprawnie pracujące zawieszenie i duże szprychowe koła, które sprawdzały się lepiej od tych mniejszych znanych ze skuterów.
W 1967 r. roku, wzorem wcześniejszego modelu 05, pojawiła się też Jawa 50 typ 21 Sport. Podobnie jak wcześniej wyróżniała się brakiem owiewek przed nogami i dużych, podłogowych podnóżków. Dzięki temu nie tylko była lżejsza, ale też wyglądała bardziej motocyklowo. Typ 21 produkowany był do 1978 r., natomiast typ 20 do 1980 r.
Wikimedia Commons Jawa 50 typ 23 Mustang
Osoby, którym nie podobał się wygląd "Kaczki" i chciały czego o bardziej poważnej, motocyklowej prezencji, od 1969 do 1982 r. mogły kupić Jawę 50 typ 23 Mustang. Napęd miała identyczny jak typy 20 i 21, ale jej wygląd był zupełnie inny.
Mustang prezentował jak mały motocykl. Udało się to osiągnąć, montując wąski zbiornik paliwa, który z dwuosobowym siedziskiem tworzył prostą linię. Wyglądał on na bak naramowy, choć w rzeczywistości konstrukcja motoroweru pozostała niezmieniona, a sam zbiornik po prostu był przyczepiony z przodu i z tyłu, a pośrodku "wisiał" w powietrzu.
Wraz z innymi błotnikami i brakiem jakichkolwiek owiewek Jawa 50 typ 23 Mustang skutecznie udawała, że jest innym modelem niż typ 20. W rzeczywistości te dwa motorowery niemal się nie różniły, a wszystko to dzięki innemu umieszczeniu zbiornika paliwa.
Jawa 50 jako dawca silnika dla Rometa Ogara 200
Jawa 50 nie tylko pomogła zmotoryzować Polskę jako bardzo udany motorower, ale też pomogła Rometowi wystartować z produkcją swojego własnego modelu, który otrzymał nazwę Ogar. Polski zakład na początku nie miał odpowiedniego silnika do swojego motoroweru, postanowiono więc kupować silniki Jawy. Jednak z powodu polskich przepisów wymagających, aby jednoślady tej klasy miały maksymalną prędkość 45 km/h, Romet Ogar 200 dysponował mocą ograniczoną do 2 KM. Czechosłowacka fabryka dostarczała silniki dla polskiego motoroweru od 1983 do 1990 r.