| [
]( http://www.omega-kancelaria.pl/ ) |
| --- | W dzisiejszych czasach, kiedy ruch pojazdów mechanicznych jest znaczny, wypadki nie należą do rzadkości i mogą przytrafić się każdemu z nas. W niektórych przypadkach, możemy zostać osobiście zobowiązani do zwrotu wszystkich świadczeń wypłaconych poszkodowanym przez ubezpieczyciela lub przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Kwoty mogą iść w dziesiątki, a nawet setki tysięcy złotych.
Po szczególnie tragicznych wypadkach wyrządzonych przez kierowców na podwójnym gazie pojawiają się głosy, aby obciążyć ich odpowiedzialnością materialną za powstałe szkody. Padają pomysły o zastosowaniu kar w postaci przepadku samochodu lub ich równowartości. Takie rozwiązania zapewne odstraszyłyby dużą część osób od podjęcia ryzyka jazdy pod wpływem alkoholu. Jednak warto wiedzieć, że również dziś istnieją w prawie sankcje, które mogą odbić się na finansach sprawcy. Chodzi o regres ubezpieczeniowy. Co to takiego? Chodzi o konieczność zwrotu ubezpieczycielowi wszystkich świadczeń wypłaconych poszkodowanym w wypadku komunikacyjnym. Z reguły jest dużo dotkliwsze dla kierowcy, niż sam przepadek pojazdu czy też jego równowartości. Kwoty, jakie trzeba zwrócić, niejednokrotnie sięgają setek tysięcy złotych, co w konsekwencji powoduje u kierowcy na podwójnym gazie, możliwość utraty dorobku całego życia.
Kiedy zapłacisz z własnej kieszeni?
W jakich sytuacjach zakład ubezpieczeń może dochodzić zwrotu części lub całości wypłaconej kwoty od osoby odpowiedzialnej za wyrządzenie szkody? Prawo wyróżnia dwa rodzaje regresu: typowy i nietypowy. Ten pierwszy jest roszczeniem przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za wyrządzenie szkody. Przykładem jest np. sytuacja zalania mieszkania sąsiadów. Jeśli będziemy odpowiedzialni za wyrządzenie szkody, a zakład ubezpieczeń wypłacił poszkodowanemu odszkodowanie, możemy liczyć się z tym, że ubezpieczyciel zażąda od nas zwrotu tej kwoty. Drugi rodzaj regresu dotyczy sytuacji, kiedy dłużnikiem jest sam ubezpieczony.
Regres nietypowy polega na tym, iż zakładowi ubezpieczeń oraz Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu przysługuje przywilej dochodzenia od kierującego pojazdem mechanicznym zwrotu odszkodowania wypłaconego z tytułu ubezpieczenia OC, jeżeli kierujący:
- wyrządził szkodę umyślnie lub w stanie po użyciu alkoholu, albo pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii,
- wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa,
- nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym, z wyjątkiem wypadków, gdy chodziło o ratowanie życia ludzkiego lub mienia albo pościg za osobą podjęty bezpośrednio po popełnieniu przez nią przestępstwa,
- zbiegł z miejsca zdarzenia.
Inne porady Kancelarii Prawnych Omega, www.omega-kancelaria.pl: Prawo jazdy z zagranicy. Tak je zdobędziesz
(fot. PAP/Adam Ciereszko) Ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych ma na celu ochronę poszkodowanych przed ewentualną niewypłacalnością sprawców szkody. Finansowe skutki wypadków komunikacyjnych są często bardzo dotkliwe, dlatego też ubezpieczyciel ma obowiązek wypłacić odszkodowanie i zadośćuczynienie bez względu na to, czy sprawca spowodował wypadek umyślnie lub zachował się w sposób rażąco nieodpowiedzialny prowadząc samochód w stanie po użyciu alkoholu. I w tym miejscu mogą pojawić się wątpliwości - kiedy mamy do czynienia ze stanem po użyciu alkoholu. Zgodnie z przepisami możemy mówić o stanie po użyciu alkoholu, kiedy jego zawartość w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2 ‰ do 0,5 ‰, albo stwierdzono obecność w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg/dm3.
Warto wspomnieć, iż prawo cywilne nie zawiera definicji legalnej pojęcia „zbiegnięcie z miejsca zdarzenia”, dlatego też kierując się orzecznictwem sądów należy przyjąć, iż zbiegnięciem z miejsca zdarzenia jest takie zachowanie, które ma na celu uniemożliwienie zidentyfikowania kierującego i uniknięcie przez niego odpowiedzialności.
Momentem decydującym o przyjęciu, że sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia, jest ustalenie, że oddalając się z miejsca zdarzenia, czynił to z zamiarem uniknięcia odpowiedzialności, w szczególności w celu uniemożliwienia identyfikacji roli, jaką odegrał w zdarzeniu oraz stanu, w jakim znajdował się w chwili wypadku. Nie każde zatem oddalenie się kierowcy z miejsca wypadku będzie podstawą do regresu, ponieważ może zdarzyć się oddalenie z miejsca wypadku usprawiedliwione okolicznościami zdarzenia.
Będą płacić twoje dzieci
Spowodowanie wypadku po użyciu alkoholu często kończy się tragicznie dla samych sprawców zdarzeń. W takim przypadku pojawiło się wiele wątpliwości, czy roszczenia regresowe zakładów ubezpieczeń są dziedziczone przez spadkobierców sprawcy. Rodziny kierowców zostałyby w takich okolicznościach obciążone obowiązkiem zwrotu wypłaconych świadczeń przez ubezpieczyciela. Kwestię tego zagadnienia prawnego rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 listopada 2012 r., w której stwierdził, iż zakład ubezpieczeń, który wypłacił odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkodę wyrządzoną przez kierującego pojazdem w stanie po spożyciu alkoholu, nie może dochodzić od jego spadkobierców roszczenia zwrotnego przewidzianego w art. 43 pkt. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.), jeżeli wypłata odszkodowania nastąpiła po śmierci kierującego
pojazdem.
W tym miejscu należy podkreślić, iż roszczenia zakładu ubezpieczeń wchodzą w masę spadkową po sprawcy zdarzenia w przypadku, kiedy jego śmierć nastąpi już po wypłacie przez zakładu ubezpieczeń świadczeń osobom poszkodowany.
Co ważne z regresem nietypowym mamy do czynienia nie tylko w przypadku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ale również w przypadku umowy ubezpieczenia OC rolników. Stosownie do art. 58 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych ma to miejsce wówczas, gdy szkoda zostanie wyrządzona umyślnie lub w stanie po użyciu alkoholu, albo środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych środków o podobnym charakterze.
Inne porady Kancelarii Prawnych Omega, www.omega-kancelaria.pl: Prawo jazdy z zagranicy. Tak je zdobędziesz
(fot. Policja.pl) Nie masz OC? Płacisz z własnej kieszeni
Oprócz roszczeń zwrotnych przysługujących zakładowi ubezpieczeń i Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu, o których była mowa wyżej, są sytuacje, w których to Fundusz ma prawo dochodzić zwrotu wypłaconych kwot. Mowa tu o sytuacjach, kiedy szkoda wyrządzona była pojazdem mechanicznym, który nie posiadał OC. Podobnie jest, gdy sprawcą jest posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, zarejestrowanego za granicą, na terytorium państwa, którego biuro narodowe jest sygnatariuszem Porozumienia Wielostronnego, nie był on ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC, a pojazd mechaniczny był pozbawiony znaków rejestracyjnych, bądź znaki te nie były, w momencie zdarzenia, przydzielone temu pojazdowi przez właściwe władze.
Po wypłacie odszkodowania w powyżej wskazanych przypadkach, Fundusz może dochodzić zwrotu wypłaconego odszkodowania od osób odpowiedzialnych za szkodę, którzy nie dopełnili obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC - prawo to wynika z art. 110 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Nadto, nowelizacją ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, która weszła w życie w dniu 11 lutego 2012 r., Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu będzie przysługiwało prawo żądania zwrotu nie tylko wypłaconych odszkodowań, ale także poniesionych przez Fundusz kosztów.
Terminy przedawnienia
Termin przedawnienia roszczenia w ramach regresu nietypowego jest uzależniony od charakteru tego roszczenia. Spotkać można opinię, iż roszczenie regresowe nietypowe jest roszczeniem z tytułu umowy ubezpieczenia, zatem jego przedawnienie należy określać według przepisów art. 819 k.c. Jednakże funkcjonuje także opinia, iż roszczenie zwrotne wprawdzie jest roszczeniem związanym z umową ubezpieczenia, ale jednak bezpośrednio z umowy ubezpieczenia nie wynika - wtedy zaś zastosowanie będą miały przepisy ogólne. Niezależnie jednak od tego, którą wykładnię przyjmiemy, będzie to okres 3 lat.
Prawo regresu powstaje w momencie wypłacenia poszkodowanym świadczeń, co oznacza, iż termin ten nie biegnie od samego powstania szkody, ale uzależniony jest od terminu złożenia wniosku o wypłatę odszkodowania i zadośćuczynienia przez samych poszkodowanych. W związku z tym zagrożenie powstania zobowiązania wobec ubezpieczyciela przedłuża się często o długie lata. Poszkodowany może bowiem występować o wypłatę odszkodowania w terminie 3 lat od dnia dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia w sytuacji, kiedy obrażenia ciała były niewielkie, natomiast kiedy w wyniku wypadku poszkodowany doznał naruszenia czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 7 dni (w praktyce mamy do czynienia ze złamaniami, wstrząśnieniem mózgu, poważnymi urazami ciała) termin do wniesienia roszczeń wynosi 20 lat od dnia zdarzenia.
Postępowanie regresowe, zarówno typowe, jak i nietypowe, najczęściej egzekwowane jest przez ubezpieczycieli na drodze postępowania sądowego.
Paulina Karolska, Omega Kancelarie Prawne Sp. z o. o.
tb/sj/tb
Inne porady Kancelarii Prawnych Omega, www.omega-kancelaria.pl: Prawo jazdy z zagranicy. Tak je zdobędziesz