Uprawnienia straży miejskiej: za co i kiedy można ukarać kierowcę?

| [

]( http://kancelarie.krakow.pl ) |
| --- | Funkcjonariusze straży miejskiej od lat kojarzeni są z uciążliwymi dla kierowców blokadami zakładanymi na koła samochodów, mandatami za przekroczoną prędkość, czy doraźnymi - nie zawsze zasadnymi w odczuciu zatrzymywanych - kontrolami drogowymi. Zgodnie z regulacją ustawową instytucja ta powołana została do ochrony porządku publicznego na terenie gminy, stąd też wywodzi się jej nazwa: "straż gminna" bądź "straż miejska". Dla wielu pozostaje jednak ciągle niejasnym zakres uprawnień i kompetencji powierzonych strażnikom, a nakazujących obywatelom określone zachowanie w czasie kontroli.

Co komu wolno?
Zadania wykonywane przez strażników określa art. 11 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o strażach gminnych. Wśród powyższych znajdują się m. in. ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych oraz czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego, dokonywane w zakresie ustalonym przepisami o ruchu drogowym.

Dla realizacji wskazanych zadań strażnicy wyposażeni zostali również w odpowiednie ku temu kompetencje. Zgodnie z ustawą strażnik wykonując swoje zadania ma prawo do udzielania pouczeń, zwracania uwagi, ostrzegania lub stosowania innych środków oddziaływania wychowawczego, czy też legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości. Może też nakładać grzywny w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami oraz wykonywać czynności wyjaśniających, kierować wnioski o ukaranie do sądu, oskarżania przed sądem i wnosić środki odwoławcze - również w trybie i zakresie określonym w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.

Z punktu widzenia kierujących pojazdami istotnym pozostaje uprawnienie strażników do usuwania pojazdów i ich unieruchamiania przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonych w przepisach o ruchu drogowym, a także do ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki policji oraz przeprowadzenia kontroli osobistej i przeglądania zawartości bagaży podręcznych takich osób.

Co istotne, straż gminna bądź miejska posiada uprawnienie do nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym (w przypadku popełnienia wykroczeń wskazanych w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 listopada 2003 roku w sprawie wykroczeń, za które strażnicy straży gminnych są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego). Strażnicy mają możliwość usuwania pojazdów i ich unieruchamiania przez blokowanie kół, a także do dokonywania czynności wyjaśniających, kierowania wniosków o ukaranie do sądu, oskarżania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych w zakresie uregulowanym przepisami kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Inne porady Kancelarii Prawnej Adwokaci i Radcowie Prawni, www.kancelarie.krakow.pl: Kiedy można odmówić poddania się badaniu alkomatem?

Kogo kontrolować?
Nie bez znaczenia pozostaje sformułowane w art. 129b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku prawo o ruchu drogowym uprawnienie do przeprowadzania kontroli ruchu drogowego przez strażników gminnych bądź miejskich. Ustawa zawęża jednak zakres dokonywanej kontroli do:
1) kierującego pojazdem w sytuacji, gdy nie stosuje się on do zakazu ruchu drogowego w obu kierunkach ustalonego odpowiednim znakiem drogowym. Również gdy narusza on przepisy ruchu drogowego i jednocześnie takie działanie zostanie utrwalone stosownym urządzeniem rejestrującym;
2) uczestnika ruchu w sytuacji, gdy narusza on przepisy o zatrzymaniu lub postoju pojazdów, o ruchu pieszych, bądź też o ruchu motorowerów, rowerów, wózków rowerowych, pojazdów zaprzęgowych, czy też, co stanowi zdecydowaną mniejszość, o jeździe wierzchem lub pędzeniu zwierząt.

Jeśli zostanę zatrzymany...
Dopiero naruszenie wskazanych przepisów upoważnia funkcjonariuszy straży miejskiej do podjęcia odpowiednich działań. Przeprowadzając kontrolę strażnik gminny bądź miejski pozostaje upoważnionym do zatrzymania osoby naruszającej przepisy, a także sprawdzenia posiadanych przez nią dokumentów niezbędnych przy kierowaniu pojazdem, legitymowania uczestnika ruchu i wydawania wiążących go poleceń, czy tak kontrowersyjnego w ostatnim czasie żądania od właściciela lub posiadacza pojazdu wskazania komu powierzył pojazd do kierowania lub używania.

Co istotne, strażnik miejski posiada również możliwość używania, dla potrzeb dokonywanej przez siebie kontroli, urządzeń rejestrujących. Koniecznym pozostaje jednak zastrzeżenie, iż w przypadku używania urządzenia zainstalowanego w pojeździe w czasie pracy urządzenia pojazd nie może znajdować się w ruchu - nie jest więc możliwe dokonywanie kontroli w sposób stosowany często przez funkcjonariuszy policji, czyli jadąc za, bądź przed kontrolowanym kierowcą.

W czasie kontroli pamiętać należy, iż obowiązkiem strażnika jest wylegitymowanie się przed przystąpieniem do czynności służbowych oraz wskazanie powodu zatrzymania kontrolowanego. Koniecznym jest również, aby strażnik gminny bądź miejski wykonując czynności nosił stosowne umundurowanie, znak identyfikacyjny oraz emblemat bądź herb właściwej gminy.

W mieście i poza nim Strażnicy miejscy nie są upoważnieni w żaden sposób do przeprowadzania kontroli na autostradach i drogach ekspresowych, z uwagi na okoliczność, iż zakres terytorialny przeprowadzanej przez nich kontroli ograniczony został do dróg gminnych, powiatowych i wojewódzkich oraz dróg krajowych w obszarze zabudowanym. Istotnym jest, iż czynności z zakresu kontroli ruchu drogowego z użyciem przenośnych albo zainstalowanych w pojeździe urządzeń rejestrujących w oznakowanym miejscu i określonym czasie, z uwagi na stopień ingerencji w swobody obywatelskie, muszą być każdorazowo uzgadniane z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) lub Komendantem Stołecznym Policji.

Inne porady Kancelarii Prawnej Adwokaci i Radcowie Prawni, www.kancelarie.krakow.pl: Kiedy można odmówić poddania się badaniu alkomatem?

Czego jeszcze należy się spodziewać
W świadomości społecznej utrwalony został obraz strażników odholowujących niewłaściwie zaparkowane samochody. Działanie takie stanowi realizację dyspozycji zawartej w art. 130a ust. 4 pkt 2 oraz art. 50a ust. 1 prawa o ruchu drogowym i jest możliwe, jeżeli pojazd pozostawiony został w miejscu, gdzie jest to zabronione i utrudnia ruch lub w inny sposób zagraża bezpieczeństwu, nie posiada tablic rejestracyjnych, bądź jego stan wskazuje, iż jest on nieużywany. Wskazane okoliczności w pełni uzasadniają i uprawniają strażnika do wydania polecenia usunięcia samochodu przez odpowiednie do tego służby techniczne.

Wśród uprawnień i obowiązków straży miejskiej znajduje się także konieczność uniemożliwienia kierowania pojazdem osobie, co do której istnieje uzasadnione podejrzenie, że znajduje się ona w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu. Zatrzymanie takie stanowi realizację obowiązku strażników i w żadnym razie nie może być traktowane, jako niezgodne z obowiązującym prawem czy wolnościami obywatelskimi.

Strażnik gminny czy miejski dokonując czynności służbowych pozostaje funkcjonariuszem publicznym obdarzonym stosownymi zadaniami i kompetencjami ustawowymi. Uczestnicząc w przeprowadzanej przez niego kontroli warto pamiętać o celu i sensie powołania wskazanej instytucji, w tym o trosce o spokój i ochronę porządku publicznego.

Inne porady Kancelarii Prawnej Adwokaci i Radcowie Prawni, www.kancelarie.krakow.pl: Kiedy można odmówić poddania się badaniu alkomatem?