Upływ czasu pomaga uniknąć mandatu

| [

]( http://www.kpdi.pl/ ) |
| --- | Nawet jeśli popełnimy wykroczenie, którego nie kwestionujemy, może zdarzyć się, iż unikniemy za nie odpowiedzialności z uwagi na upływ czasu. Prawo wykroczeń zawiera w tym względzie szereg ograniczeń. Zawsze warto więc pilnować dat.

Kiedy można nałożyć mandat?

Popełnienie wykroczenia drogowego wiąże się z koniecznością uiszczenia grzywny, która w zdecydowanej większości wypadków nakładana jest w formie mandatu karnego. Przepisy kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U.2008.133.848) upoważniają do prowadzenia postępowania mandatowego policję, strażników miejskich oraz - w zakresie niektórych wykroczeń - Inspekcję Transportu Drogowego.

Nałożenie na sprawcę wykroczenia grzywny w drodze mandatu karnego może nastąpić tylko wtedy, gdy sprawca został przyłapany na gorącym uczynku lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia, albo gdy funkcjonariusz stwierdzi popełnienie wykroczenia pod nieobecność sprawcy, a nie zachodzi wątpliwość co do sprawcy. Podstawą wystawienia mandatu może być również zarejestrowanie wykroczenia przez przyrząd kontrolno-pomiarowy lub urządzenie rejestrujące. Co istotne, możliwość wystawienia mandatu jest ograniczona czasowo. W odniesieniu do sprawcy wykroczenia złapanego na gorącym uczynku lub bezpośrednio po nim, nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego jest możliwe jedynie w ciągu 14 dni od daty ujawnienia czynu. Po tym terminie uprawnienie funkcjonariusza do wystawienia mandatu wygasa, a jedynym sposobem ukarania sprawcy jest wystąpienie do sądu z wnioskiem o ukaranie. W sytuacji gdy popełnienie wykroczenia zostało naocznie stwierdzone przez funkcjonariusza, maksymalny termin, w jakim prawnie dopuszczalne jest
wystawienie mandatu, wynosi 90 dni od ujawnienia czynu. W odniesieniu do wykroczeń zarejestrowanych przez fotoradary lub inne podobne urządzenia mandat można wystawić w ciągu 180 dni od dnia ujawnienia czynu. W tym czasie organy mogą podjąć czynności wyjaśniające w celu ustalenia tożsamości sprawcy wykroczenia.

Największe zainteresowanie oraz najwięcej emocji budzą mandaty nakładane na kierowców zarejestrowanych przez fotoradary. Co oczywiste, aby możliwe było nałożenie mandatu na kierowcę przekraczającego prędkość, konieczne jest ustalenie jego tożsamości. Stąd też organy kierują do właścicieli pojazdów wezwania do wskazania osoby, która prowadziła samochód w określonym czasie. Warto podkreślić przy tym, że przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym nakładają na właściciela (posiadacza) pojazdu taki obowiązek (nie jest to równoznaczne ze wskazaniem kierowcy). Nierzadko wezwania takie kierowane są w dość dużym odstępie czasu od popełnienia wykroczenia. Organy nie są przy tym związane żadnym terminem do wystąpienia z takim żądaniem, niemniej jednak ich działania muszą być na tyle sprawne, by nie doszło do przedawnienia wykroczenia. Organy wiąże jednak 180-dniowy termin do nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego -
po tym terminie karę sprawcy może wymierzyć jedynie sąd na skutek złożonego przez organ wniosku o ukaranie.

Przedawnienie?

Przedawnienie karalności wykroczenia oznacza brak możliwości wszczęcia postępowania po upływie określonego czasu. W razie wszczęcia postępowania w sprawie przedawnionego czynu, postępowanie powinno zostać umorzone. Przedawnienie oznacza zatem, że po upływie odpowiednio długiego czasu sprawca nie poniesie odpowiedzialności karnej za swój czyn.

Inne porady Kancelarii Prawnej Domański i Wspólnicy, www.kdpi.pl: Utrata ważności rejestracji tymczasowej

Przepisy kodeksu wykroczeń przewidują okresy, po upływie których postępowanie o wykroczenie drogowe nie powinno się toczyć, a orzeczona kara zostać wykonana. Zgodnie z art. 45§1 kodeksu wykroczeń (Dz.U.2010.46.275) karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok. Przepisy przewidują wydłużenie okresu przedawnienia w razie wszczęcia przez odpowiednie organy postępowania w ciągu roku od dnia popełnienia wykroczenia. Wówczas do przedawnienia karalności wykroczenia dochodzi z upływem dwóch lat od czasu jego popełnienia. Jeżeli zatem organy ścigania nie wszczęły postępowania np. w sprawie o przekroczenie prędkości w ciągu roku od dnia popełnienia tego wykroczenia, jego sprawca nie będzie mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Jeżeli natomiast w tym czasie wszczęto postępowanie, wykroczenie przedawni się z upływem dwóch lat licząc od dnia jego
popełnienia.

Opieszałe działanie organów ścigania skutkujące brakiem prawomocnego orzeczenia w terminie dwóch lat od czynu będzie się wiązało z koniecznością umorzenia postępowania. Roczny i dwuletni termin na wszczęcie postępowania i wydanie orzeczenia to maksymalne okresy, które pozwalają na załatwienie sprawy wykroczeniowej. Terminy te dotyczą wszystkich organów prowadzących postępowanie w sprawie wykroczenia, w tym Straż Miejską oraz Inspekcję Transportu Drogowego.

Kiedy nie trzeba już płacić mandatu?

Przepisy kodeksu wykroczeń przewidują również przedawnienie wykonania kary. Zgodnie z art. 45§3 kodeksu wykroczeń orzeczona kara lub środek karny nie polegają wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia orzeczenia upłynęły trzy lata. Dla ustalenia, kiedy dochodzi do przedawnienia wykonania grzywny orzeczonej w drodze mandatu karnego, zasadnicze znaczenie ma ustalenie momentu, kiedy mandat stał się prawomocny.

Moment uprawomocnienia mandatu uzależniony jest od jego rodzaju. I tak:

a) Chwilą uprawomocnienia mandatu kredytowego, będącego obecnie podstawową formą mandatu, jest chwila pokwitowania odbioru takiego mandatu przez ukaranego Do tego momentu sprawca może odmówić przyjęcia mandatu. Na marginesie warto wspomnieć, że taki ukarany powinien uiścić taki mandat w ciągu 7 dni od dnia jego przyjęcia.

b) Mandatem zaocznym można ukarać sprawcę jedynie w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, przy czym nie może być wątpliwości co do osoby sprawcy (mandat zaoczny może zostać wystawiony np. w przypadku nieoznakowania nieruchomości przez właściciela). Tego rodzaju mandat pozostawia się w takim miejscu, aby sprawca mógł go niezwłocznie odebrać. Powinien on zawierać informację, gdzie w terminie 7 dni od dnia jego wystawienia można wpłacić grzywnę, a także pouczenie o skutkach jej nieuiszczenia. Mandat zaoczny staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie. W razie nieuiszczenia grzywny nałożonej takim mandatem w terminie 7 dni od jego wystawienia mandat nie staje się prawomocny, a organ występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. Okres przedawnienia wykonania orzeczenia będzie zatem biegł od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu.

Inne porady Kancelarii Prawnej Domański i Wspólnicy, www.kdpi.pl: Utrata ważności rejestracji tymczasowej

c) Mandat gotówkowy, czyli mandat wydawany ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny. W związku z tym, że warunkiem istnienia takiego mandatu jest uiszczenie grzywny, nie może być tu mowy o przedawnieniu takiego mandatu. Warto wspomnieć, że takim mandatem może zostać ukarana jedynie osoba, która przebywa w Polsce czasowo lub też nie ma tu miejsca zamieszkania, ani miejsca pobytu. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia ogranicza w ten sposób zakres stosowania mandatu gotówkowego w stosunku do określonych osób. Oznacza to, że każda propozycja wystawienia mandatu gotówkowego wobec sprawcy będącego osobą nieprzebywającą czasowo w Polsce, jest działaniem niezgodnym z prawem.

Mandaty kredytowe ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia uprawomocnienia, a zatem od dnia pokwitowania odbioru mandatu przez ukaranego. Po tym terminie nie mogą one być przymusowo egzekwowane. Szanse na skuteczne uchylenie się od zapłaty takiego mandatu nie są jednak wielkie. Zgodnie bowiem z art. 100 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia ściągnięcie grzywny nałożonej w drodze mandatu karnego następuje w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jeżeli zatem w terminie trzech lat od uprawomocnienia mandatu nie dojdzie z jakiegoś powodu do jego przymusowego ściągnięcia, mandat ulegnie przedawnieniu i sprawca wykroczenia nie będzie musiał uiścić grzywny.

Monika Maśnicka, Krzysztof Kuczyński, Kancelaria Prawna Domański i Wspólnicy

Inne porady Kancelarii Prawnej Domański i Wspólnicy, www.kdpi.pl: Utrata ważności rejestracji tymczasowej