Test: Vito E-CELL - Bezszelestny dostawczak

Wybierając się do Stutgarttu na prezentację Mercedesa Vito nie sądziłem, że będę świadkiem otwarcia nowego rozdziału motoryzacji. Tymczasem gdy cicho i bezszelestnie podjechał seryjny elektryczny model dostawczy, stało się jasne: historia aut dostawczych rozpoczęła nowy etap.

Dotychczas wyznaczono trzy drogi rozwoju transportu miejskiego: efektywne silniki diesla, napęd gazowy i elektryczny. Dwa pierwsze są już powszechnie stosowane na rynku, ale napędu elektrycznego, mimo wielu prób, nie udało się wprowadzić do seryjnych modeli. Wynikało to za braku satysfakcjonującej technologii akumulatorów. Dopiero baterie litowo-jonowe wspomagane inteligentnymi rozwiązaniami ładowania dały zielone światło dla rozwoju technologii. Efektem tego jest właśnie Vito E-CELL

Zewnętrznie elektryczne Vito niespecjalnie różni się od znajomej sylwetki modelu z silnikiem spalinowym. Jako nadwozia użyto wersji długiej, gdyż rozstaw osi 3200 mm zapewnił niezbędną przestrzeń pod podłogą na umieszczenie akumulatorów trakcyjnych. Z kolei gniazdko elektryczne do ładowania baterii jest usytuowane za osłoną w dolnej części lewego słupka B, czyli dokładnie tam gdzie w tradycyjnych wersjach jest wlew paliwa. Również prześwit i promień skrętu pozostały praktycznie niezmienione.

Różnice ukryto za to pod maską. Po jej otwarciu ujrzymy wprawdzie jedynie płytę maskującą, ale pod nią zamiast tradycyjnej jednostki oraz towarzyszących jej podzespołów, schowany jest silnik elektryczny osiągający moc ciągłą 60 kW i moc maksymalną 70 kW (maksymalny moment obrotowy to 280 Nm). Ponieważ w silnikach elektrycznych pełny moment obrotowy jest dostępny natychmiast po uruchomieniu, Vito E-CELL uzyskuje dynamiczne osiągi jezdne na poziomie nowoczesnych silników wysokoprężnych.

Dla zaoszczędzenia miejsca pod zamontowanie akumulatorów, napęd - w odróżnieniu od innych modeli typoszeregu - jest przenoszony na koła przednie. Z wyjątkiem zastosowania kilku elementów podwozia pochodzących z modelu Vito 4x4, napęd na koła przednie jest całkowicie nową konstrukcją, opracowaną specjalnie na potrzeby tej wersji. Dzięki takiemu rozwiązaniu przestrzeń ładunkowa pojazdu może być wykorzystywana bez żadnych ograniczeń, a obciążenie użyteczne (sięgające w zależności od wyposażenia do 900 kg) pozwala zaliczać Vito E-CELL do pełnowartościowych samochodów dostawczych.

Akumulatory znajdujące się pod podłogą przestrzeni ładunkowej (czyli tam gdzie w Vito umieszczony jest zazwyczaj wał kardana i zbiornik paliwa) to wydajne baterie litowo-jonowe o nominalnym napięciu 360 V. Ogólna pojemność akumulatorów (16 modułów liczących w sumie 192 ogniwa) wynosi 36 kWh, z których 32 kWh są dostępne do trybu jazdy. Dla zabezpieczenia przed zbędnymi stratami energii oraz ingerencją osób nieupoważnionych system bezpieczeństwa "Watchdog" wyłącza sieć wysokiego napięcia w stojącym pojeździe.

Dodatkowo na desce rozdzielczej umieszczono czerwony przycisk awaryjny rozłączający napięcie w przypadkach ekstremalnych (np. wypadek). Z uwagi na typowe obszary zastosowania, a także dla zwiększenia zasięgu działania baterii, maksymalna prędkość samochodu została ograniczona do 80 km/h, a zasięg modelu to 130 km (badanie wykazały, że przeciętnie pojazd dostawczy przejeżdża dziennie 50 - 80 km). Ciekawostką jest też chłodzenie układu.

W odróżnieniu od silnika spalinowego, elektryczny osiąga maksymalny stopień sprawności już przy temperaturze około 30, a nie 100 stopni Celsjusza. Tym samym nagrzewnica wnętrza, podpięta do układu chłodzenia, nie pozwalałaby na nagrzania przestrzeni pasażerskiej w chłodnych porach roku. Dlatego też Vito E-CELL dysponuje dodatkową nagrzewnicą, podłączoną do sieci wysokiego napięcia i stanowiącą element wyposażenia standardowego układu ogrzewania na tablicy rozdzielczej.

Zasilanie akumulatora odbywa się na stacjach ładowania. Są one udostępniane klientom uczestniczącym w programie pilotażowym przez dwóch dostawców energii, EnBW i Vattenfall. Firmy te biorą udział w programie jako partnerzy kooperacyjni w regionach Berlina (Vattenfall) i Stuttgartu (EnBW), a stacje ładowania są instalowane na placach baz transportowych objętych programem.

Gniazdo ładowania Vito E-CELL łączy się ze stacją standardowym przewodem siedmiobiegunowym, a ładowanie następuje z sieci 380/400 V. Trwa ono - w przypadku akumulatorów rozładowanych całkowicie - maksymalnie sześć godzin, ale w razie potrzeby, ładować można też ze zwykłego gniazda z sieci 230 V. Jednak czas ładowania wydłuża się wówczas dwukrotnie. Elementem koncepcji Vito E-CELL są też inteligentne techniki ładowania.

Model jest standardowo wyposażony w jednostkę Smart Charge Communication Unit (SCCU), umożliwiającą inteligentne sterowanie ładowaniem akumulatora pojazdu. System ten zapewnia ładowanie w określonym przedziale czasowym dokładnie wtedy, gdy dostawcy energii dostarczają "tańszy" prąd (zazwyczaj godziny nocne). Dodatkowo celem zwiększenia zasięgu, akumulatory podczas jazdy są zasilane energią uzyskiwaną z rekuperacji, czyli przetwarzania energii hamowania w energię elektryczną. System rekuperacji odzyskuje energię nie tylko podczas wciśnięcia pedału hamulca, lecz także podczas hamowania silnikiem oraz zwolnienia pedału gazu.

W końcu wsiadamy do elektrycznego Vito, przekręcamy kluczyk w stacyjce i... nic. Wprawdzie kontrolki rozbłysły kolorami, a strzałka zużycia energii ustawiła się pionowo, ale nic nie wskazuje czy można ruszać z miejsca. Tymczasem po włączeniu biegu (automatyczna skrzynia jak w tradycyjnych Mercedesach)
i dodaniu gazu pojazd bezszelestnie rusza do przodu. Trzeba przyznać, że start jest bardzo energiczny i można nawet zaryzykować stwierdzenie, iż jest korzystniejszy niż w modelach spalinowych.

Po kilku kilometrach, gdy już oswoiliśmy się z napędem elektrycznym i absolutną ciszą podczas jazdy, zacząłem przyglądać się kontrolkom. Na komputerze sterującym można ustawić opcję "poziom naładowania akumulatora", co odpowiada wskazaniom "zasięg" w modelach tradycyjnych. Drugim ważnym wskazaniem dla kierowcy jest poziom zużycia energii. Gdy jedziemy spokojnie to strzałka ustawiona jest na pozycji zielonej.

Gdy wymusimy trochę szybszą reakcję, wychyla się na pole żółte, a przy energicznym dodaniu gazu wjeżdża na pole czerwone, co oznacza znaczne zużycie energii (odpowiednik "wiru w zbiorniku"). Jednakże gdy ściągniemy nogę z gazu, lub hamujemy wskazówka pokazuje że następuje rekuperacja i zaczęliśmy "produkować energię". Najważniejsze jednak, że jazda nie nastręcza żadnych trudności i niczym nie różni się od jazdy tradycyjnym Vito.

Do późnej jesieni bieżącego roku Mercedes-Benz wyprodukuje w zakładzie Vitoria krótką serię 100 pojazdów. Dalsze plany są już nakreślone: Od roku 2011 przewiduje się produkcję kolejnych 2 tys. egzemplarzy. Pierwsze modele będą dostarczone klientom w Berlinie i Stuttgarcie. Na początku przyszłego roku modele wejdą do użytku w Kraju Basków w Hiszpanii (tam odbywa się produkcja modeli).

Pomysł jest ideą godną uwagi, co dowiodło wsparcie publiczne różnymi środkami. Klienci mogą na przykład bezpłatnie użytkować Vito E-CELL przez wiele miesięcy w okresie objętym dofinansowaniem. Środki pochodzą z pakietu koniunkturalnego II Rządu Federalnego. W ramach tego projektu Federalne Ministerstwo Środowiska i Ochrony Przyrody wspiera rozwój i uruchomienie produkcji Vito E-CELL na skalę przemysłową. W Hiszpanii rząd Kraju Basków wspiera finansowo tworzenie specjalnych instytucji przygotowujących produkcję Vito E-CELL. Pozostaje zatem pytanie który z producentów będzie następny?

Bogusław Korzeniowski