Skoda w okresie międzywojennym

Jak wspominaliśmy w pierwszej części, historia fabryki samochodów Skoda zaczęła się od produkcji bicykli przez panów Vaclava Laurina i Vaclava Klementa. Później powstała spółka Laurin&Klement, która w krótkim czasie stała się jednym z bardziej znaczących twórców samochodów. Wystarczy tylko przypomnieć, że rewolucyjny silnik systemu Knight mogły produkować tylko cztery zakłady na świecie. Były to m.in. Mercedes i Laurin&Klement. Skąd zatem nazwa Skoda?

Historia firmy, której nazwę noszą obecnie samochody z Czech, miała swój początek w roku 1859. Wtedy to hrabia Waldstein zbudował fabrykę odlewniczą. Jednakże jego rozliczne interesy sprawiły, że dziesięć lat później musiał pozbyć się zakładów, aby ratować resztę swego majątku. Wtedy to zakład wykupił młody, mający zaledwie 27 lat inżynier metalurg Emil Skoda, będący do tej pory dyrektorem fabryki. Doskonała znajomość rozwijającego się rynku metalurgicznego i przygotowanie techniczne sprawiły, że Emil Skoda postanowił nie ograniczać się do wytopu stali. Zamiast oferować półprodukt zamierzał on budować coś więcej. Wyspecjalizował się w precyzyjnych maszynach ciężkich - olbrzymich przekładniach, napędach statków itp. (jako ciekawostkę można podać, że jego turbiny wodne były zainstalowane np. w wodospadzie Niagara). Jednakże prawdziwą "żyłę złota" Skoda widział w przemyśle zbrojeniowym. Eksperymentował z
stalą pancerną, wykorzystywaną przy budowie wozów bojowych i okrętów. Zaczął też produkować armaty i działa samobieżne oraz uzbrojenie do pancerników i krążowników. Pracował dla Brytyjczyków, Francuzów, Niemców i Rosjan, a przedstawicielstwa handlowe miał niemal na całym świecie. Tym samym był trzecim (poza niemieckim Kruppem i brytyjskim Vickersem) najbardziej liczącym się producentem w tej branży.

W roku 1899 Skoda została przekształcona w spółkę akcyjną, a po śmierci Emila Skody (w roku 1900) profil firmy nieco zmieniono. Spółka zaczęła się przekształcać w koncern, wykupując i przejmując inne wytwórnie. O samochodach zaczęto myśleć dopiero po przejęciu w roku 1921 firmy Spojene Stojirny, jednak pierwszy samochód - na licencji Hispano-Suizy - powstał dopiero w roku 1924. Był to jedyny model wykonany samodzielnie przez firmę. Niestety, wkrótce po rozpoczęciu sprzedaży tego auta zaczął się światowy kryzys, co wymusiło poszukiwanie sposobów ograniczenia jego skutków. W efekcie akcjonariusze dwóch największych spółek tego regionu Skody i Laurin&Klement pojęli decyzję o fuzji.

Dzięki tej decyzji nowo powstały koncern (przyjął nazwę "Grupa Skoda") de facto reprezentował cały ciężki, zbrojeniowy i motoryzacyjny przemysł czechosłowacki. Dyrektorem fabryki samochodowej w Mlada Boleslav zastał Karel Hrdlicka. Wiedział on, że zakład potrzebuje najnowszych rozwiązań technologicznych. Stąd też już na początku istnienia Grupy Skoda wprowadzono seryjną metodę produkcji (linia montażowa), co pozwalało na składanie 85 samochodów dziennie.

Oprócz talentów organizacyjnych, Hrdlicka (tak jak na początku istnienia firmy Laurin&Klemnet jej założyciele) zajął się też badaniami technicznymi i konstrukcyjnymi. Najważniejsze jednak, że doprowadził do wydzielenia fabryki samochodów Skoda ze struktur tego wielkiego przemysłowego koncernu. W 1930 roku powstała spółka ASAP (czeski skrót od "Spółka Akcyjna do Produkcji Automobili") z siedzibą w Pradze i fabryką w Mlada Boleslav. Prezes i dyrektor handlowy pochodzili odpowiednio z L&K oraz Skody, a Hrdlicka pozostał w Mlada Boleslav na stanowisku dyrektora zarządzającego fabryką samochodową.

Dominacja myśli technicznej i organizacji pracy zaczęły przynosić efekty i produkowany od roku 1931 model Skoda 633 zostaje uznany najlepszym małym samochodem sześciocylindrowym tamtych lat. Niewiele później odbyła się premiera czterech nowych modeli. Skoda Popular - samochód dla szerokiego grona odbiorców, który był uważany, za jeden z lepszych aut na świecie. Skoda Rapid - model niższej klasy średniej o sportowym zacięciu, posiadający mocniejszy silnik. Skoda Favorit - duży sedan. Skoda 640 Superb - samochód luksusowy (pierwszy model nosił nazwę 640, później zmieniono ją na 640 Superb, a po kolejnej modernizacji po prostu Superb).

Najbardziej interesujące z tego okresu modele to Popular, czyli samochody które miały być "Skodą dla ludzi". Nawet jeden z modeli serii został nazwany Liduska, co pochodzi od czeskiego słowa oznaczającego „lubiani ludzie”.

W efekcie ASAP Skoda urosła do rangi potęgi motoryzacyjnej. Produkowała pojazdy wszelkiego rodzaju, zawsze charakteryzujące się najwyższym poziomem jakości konstrukcji i montażu, nawet jeśli produkty były małymi autami, mającymi za cel tylko popularyzację motoryzacji. Od roku 1934, kiedy na rynek wypuszczono model 418 Popular, w Czechosłowacji liczyła się już tylko ta marka. Tatra, Praga i Aero pozostały w grze, ale broniły się już tylko przed przejęciem przez Skodę.

Karel Hrdlicka - współtwórca potęgi czeskiej motoryzacji- przestał być szefem samochodowej fabryki po przyłączeniu Czech do III Rzeszy 15 marca 1939 roku. Jako mason był on w oczach Hitlera przyczyną wszelkiego światowego zła. Fabryką - podobnie jak całą Grupą Skoda - zaczęli rządzić komendanci wojskowi. Nie interesowały ich inne formy produkcji i rozwoju niż te służące militarnym planom Führera. Totalnie zmilitaryzowane Niemcy potrzebowały imperium przemysłu ciężkiego, jakie powstało po fuzji L&K oraz Skody. Czeski przemysł był niezbędny, by myśleć o wojnie przeciw całej Europie...

Bogusław Korzeniowski

sj