Proces dowodzenia w sprawach o wykroczenia i przestępstwa drogowe
| [
]( http://kancelarie.krakow.pl ) |
| --- | *Aby sprawca przestępstwa bądź wykroczenia drogowego mógł być ukarany, musi mu zostać udowodnione popełnienie czynu zabronionego. Proces dowodzenia winien więc zostać przeprowadzony w sposób odpowiednio szybki i sprawny, by jednoznacznie wskazać osoby odpowiedzialne za dany czyn. *
Podstawę prowadzenia postępowania dowodowego w sprawach związanych z ruchem drogowym odnaleźć można w regulacji kodeksu postępowania karnego, kodeksu karnego, kodeksu wykroczeń i ustawy prawo o ruchu drogowym. Organy ścigania pozostają związane zawartymi tam przepisami, aby podejmowane przez nich działania pozostawały w zgodzie z obowiązującym porządkiem prawnym i zapewniały sprawność postępowania, przy jednoczesnym poszanowaniu gwarancji związanych z praworządnością i ochroną praw człowieka i obywatela.
Skąd wiedzieć, jakie zgromadzono przeciwko mnie dowody?
Jedną z podstawowych zasad procesu karnego w demokratycznym państwie prawa pozostaje przysługujące każdemu prawo do obrony. Prawo to realizuje się m. in. w zasadzie, iż oskarżony, bądź też podejrzany, mają prawo do uczestnictwa we wszystkich czynnościach postępowania dowodowego. Możliwość ta wynika także z utrwalonej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego i bogatej praktyki prawnokarnej. Uprawnienie to doznaje jednak pewnych ograniczeń, zarówno na etapie postępowania przygotowawczego, jak i jurysdykcyjnego.
Pamiętać należy, iż w przypadku postępowania przygotowawczego poprzedzającego postępowanie przed sądem oskarżony często nie ma dostępu do dowodów go obciążających, zaś w samym postępowaniu jurysdykcyjnym ograniczenia wskazanej zasady wymagać tok postępowania, a to celem uniknięcia krępującego oddziaływania oskarżonego na zeznania konkretnego świadka, bądź wyjaśnienia współoskarżonego.
Gdy przyjedzie policja
W celu dokonania oceny, czy doszło do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia drogowego, organ ścigania musi dokonać kontroli miejsca zdarzenia pod kątem wystąpienia znamion tychże czynów. I tak, znamionami np. wypadku drogowego, z art. 177 k.k. jest naruszenie - choćby nieumyślne - obowiązujących w ruchu lądowym zasad bezpieczeństwa oraz wystąpienie skutku w postaci śmierci lub obrażeń ciała, których okres leczenia przekracza 7 dni. Ponadto, penalizacji podlega poruszanie się pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości, stąd organy ścigania zawsze badają trzeźwość kierujących pojazdami.
(fot. PAP/Adam Ciereszko) W sposób niejako naturalny nasuwa się wniosek, iż pierwszymi czynnościami organów ścigania na miejscu zdarzenia winno być staranne zabezpieczenie wszelkich możliwych śladów pozwalających na dokonanie oceny, czy przestępstwo lub wykroczenie miało miejsce. Działanie takie jest tym istotniejsze, gdyż jak podaje się w piśmiennictwie: „dowodów materialnych w postaci śladów - w przeciwieństwie do dowodów osobowych - nie da się obalić. Wyjątkiem od tej zasady może być jedynie nieprawidłowe lub nieprecyzyjne zabezpieczenie śladów” ([w:] R. Zahorski, Dowody w rekonstrukcji wypadku drogowego., Lex, 2012).
Czynnościami podejmowanymi przez organy ścigania na miejscu zdarzenia są m.in. oględziny miejsca, pojazdów, badanie uczestników wypadku, wykonanie dokumentacji fotograficznej, szkicu sytuacyjnego oraz notatki dowodowej. Jednocześnie wskazać należy, iż szczególnie istotne z punktu widzenia dowodowego pozostaje zwłaszcza badanie uczestników wypadku, gdyż zgodnie z zasadami doświadczenia życiowego i stanowiskiem nauki: „Kierowca, zgodnie z obowiązkiem zachowywania zawsze podczas kierowania pojazdem zasady „ostrożności” (art. 3 p.r.d.), musi być przede wszystkim w pełni sprawny pod względem fizycznym i psychicznym (…)” ([w:] R. Zahorski, Dowody w rekonstrukcji wypadku drogowego., Lex, 2012).
Inne porady Kancelarii Prawnej Adwokaci i Radcowie Prawni, www.kancelarie.krakow.pl: Gdy ubezpieczyciel odmawia wypłaty pełnej kwoty odszkodowania
(fot. Policja.pl) Oględziny
Kodeks postępowania karnego, pomimo, iż reguluje je w sposób dokładny, to jednak nie zawiera definicji oględzin, określającej je w sposób normatywny. Ogólne zasady ich przeprowadzenia wyrażone są w rozdziale 23 kodeksu postępowania karnego, natomiast sposób ich utrwalania (dokumentowania) rozdział 16. Pokrewne z nimi są również przepisy zawarte w zarządzeniu nr 1426 Komendanta Główne Policji z dnia 23 grudnia 2004 roku w sprawie metodyki wykonywania czynności dochodzeniowo-śledczych przez służby policyjne wyznaczone do wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców. Doktryna prawa, podejmując się określenia istoty i definicji oględzin, wskazuje, iż „Oględzinami zwykło nazywać się czynności procesowe, które polegają na zmysłowym zapoznaniu się przez organ procesowy z miejscem, rzeczą lub ciałem osoby.” (J. Grajewski, Komentarz aktualizowany do art. 1-424 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.97.89.555)., Lex/el. 2012).
W procesie oględzin może brać udział biegły lub specjalista, przy czym udział tego pierwszego w niektórych wypadkach jest obligatoryjny (art. 209 par. 2 k.p.k.). Oględziny miejsca najczęściej wykonywane są najczęściej w postępowaniu przygotowawczym przez organ prowadzący postępowanie. W kontekście wypadków drogowych specyfika oględzin polega na uprzedniej zmianie położenia niektórych elementów miejsca zdarzenia: sanitariusze pogotowia przemieszczają ofiary, natomiast straż pożarna zabezpiecza pojazdy przed możliwym zagrożeniem dla innych uczestników ruchu drogowego (plamy oleju, możliwość wybuchu).
Oględziny rzeczy to w przypadku przestępstwa lub wykroczenia drogowego głównie oględziny pojazdów, które wzięły w nim udział. Badanie pojazdu pozwala na określenie rodzaju, kierunku, wielkości, kolejności sił, które spowodowały uszkodzenie, co w następstwie pozwala również na dokonanie rekonstrukcji zdarzenia. Oględziny pojazdu pozwalają na określenie, które uszkodzenia powstały w wyniku samego wypadku, a które były wtórne i powstały np. w wyniku działań straży pożarnej polegających na wyciągnięciu ofiar wypadku z samochodu za pomocą przecinaków. Oględziny pojazdu są również niezbędne dla dokonania oceny, czy pojazdy w chwili zdarzenia były sprawne technicznie. Co ciekawe, w celu sprawdzenia czy światła pojazdu były włączone w czasie wypadku dokonuje się oględzin odbłyśników, które w takiej sytuacji pokryte są nalotem.
Inne porady Kancelarii Prawnej Adwokaci i Radcowie Prawni, www.kancelarie.krakow.pl: Gdy ubezpieczyciel odmawia wypłaty pełnej kwoty odszkodowania
(fot. Policja.pl) Trzeźwość uczestników wypadku
W przypadku zaistnienia wypadku drogowego, bądź innych przestępstw lub wykroczeń drogowych, do zadań organów ścigania należy zbadanie, czy kierujący pojazdami w czasie zdarzenia byli trzeźwi. Badania takiego dokonuje się urządzeniem elektronicznym, przy czym osoba względem której przeprowadza się badanie, może go odmówić. Alternatywą wówczas pozostaje zbadanie krwi bądź innych wydzielin organizmu. Możliwe są błędy w analizie dokonanej przez alkomat - wynikać mogą z warunków atmosferycznych, takich jak wilgotność powietrza, czy temperatura, jak i leków przyjmowanych przez osobę badaną.
Z wykonania tak oględzin, jak i badania trzeźwości musi zostać sporządzony protokół, w którym określa się przeprowadzoną czynność, jej czas, miejsce oraz osoby, które brały w niej udział, a także przebieg czynności, oświadczenia i wnioski uczestników oraz postanowienia i zarządzenia – protokół musi być podpisany przez osoby biorące udział w czynności. Pamiętać należy, iż protokół, w przeciwieństwie do notatki służbowej ma moc dowodową, stąd szczególnie istotną jest zgodność informacji zawartych w protokole z rzeczywistym zaistniałym stanem faktycznym. Notatki służbowe stanowią dokument sporządzany przez funkcjonariusza policji na miejscu zdarzenia w celu ustalenia zagadnień drugorzędnych, względem których nie istnieje wymóg ich protokołowania, stąd mają one raczej charakter pomocniczy.
Gabriela Pawlus, Kancelaria Prawna Adwokaci i Radcowie Prawni
tb, moto.wp.pl
Inne porady Kancelarii Prawnej Adwokaci i Radcowie Prawni, www.kancelarie.krakow.pl: Gdy ubezpieczyciel odmawia wypłaty pełnej kwoty odszkodowania