| [
]( http://www.gumula-kubicka.pl/ ) |
| --- | Straż gminna i miejska wielu osobom kojarzy się przede wszystkim z rozstawionymi przy drogach fotoradarami lub mandatami wystawianymi za drobne przewinienia. Nie wszyscy zdajemy sobie sprawę, jak szerokimi uprawnieniami dysponują funkcjonariusze tej formacji i jak wielu dziedzin codziennego życia one dotyczą.
Straż gminna zajmować powinna się między innymi ochroną spokoju i porządku w miejscach publicznych, czyli na przykład w parkach, dworcach, przystankach, placach i skwerach. Do jej zadań należy również między innymi współdziałanie z policją czy strażą pożarną, w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych. Strażnicy miejscy pomagają również przy ochronie podczas imprez i zgromadzeń. Warto wiedzieć, że w razie popełnienia przestępstwa czy wystąpienia, na przykład katastrofy w ruchu lądowym, strażnicy gminni zajmują się zabezpieczeniem miejsca zdarzenia i śladów czy ustaleniem świadków do czasu przybycia odpowiednich służb.
Do zadań straży, należy również informowanie lokalnej społeczności o możliwych zagrożeniach, a także inicjowanie działania na rzecz zapobiegania popełnianiu przestępstw i wykroczeń na terenie gminy. Na barkach tej formacji spoczywa również konwojowanie dla potrzeb gminy rozmaitych dokumentów, przedmiotów wartościowych czy pieniędzy.
Straż miejska zajmuje się również pilnowanie ruchu drogowego oraz publicznego transportu. Przeprowadzający kontrolę, strażnik gminny ma obowiązek być umundurowanym. Może on zatrzymywać pojazdy tak jak policja, dając sygnał specjalną tarczą lub ręką, a w warunkach niedostatecznej widoczności – latarką ze światłem czerwonym lub też tarczą do zatrzymywania pojazdów.
Przystępując do kontroli strażnik jest zobowiązany do podania swojego imienia i nazwiska oraz przyczyny zatrzymania. Kierowca ma prawo żądać od funkcjonariusza okazania legitymacji służbowej oraz stosownego upoważnienia do przeprowadzania kontroli w ruchu drogowym, które strażnicy miejscy otrzymują po ukończeniu odpowiedniego szkolenia.
Komu strażnicy gminni mogą wystawić mandat? Tylko osoby popełniające niektóre z wykroczeń. Jednym z nich jest złamanie zakazu ruchu – nie tylko samochodów, ale też np. rowerów i pieszych. Oprócz tego funkcjonariusze tej formacji często kontrolują pojazdy łamiące zakaz zatrzymywania lub postoju – stosują np. blokady na koła, a w niektórych przypadkach decydują o odholowaniu auta na koszt właściciela. Pozostałe przewinienia kierowców, w tym przekroczenia prędkości, mogą być karane przez straż miejską tylko w przypadku, gdy zostaną one zarejestrowane za pomocą specjalnego urządzenia. W praktyce oznacza to, że strażnicy mogą korzystać z fotoradarów, ale już nie z radarów ręcznych.
(fot. PAP) W trakcie kontroli funkcjonariusz może domagać się okazania prawa jazdy czy dowodu rejestracyjnego. Strażnicy mogą również wydać kierującego wiążące polecenia co do korzystania z drogi oraz używania pojazdu. Co ciekawe, strażnicy mogą być również uprawnieni do sprawdzenia, czy został dopełniony ustawowy obowiązek zawiadomienia starosty o nabyciu lub sprzedaży pojazdu.
Jednak uprawnieniem straży miejskiej, które jest najsilniej krytykowanym przez część kierowców, jest wspomniany dostęp do używania urządzeń rejestrujących, czyli kamer oraz fotoradarów. Ważne jest, że choć urządzenia te są przenośne, a czasem nawet zamontowane w pojeździe, to pomiaru można dokonać tylko ze stojącego samochodu. Po zarejestrowania wykroczenia strażnicy mają prawo do żądania od właściciela lub posiadacza pojazdu wskazania komu go powierzył. Mogą oni również korzystać z urządzeń stacjonarnych, co potwierdziło ostatecznie postanowienie Sądu Najwyższego. Warto pamiętać, że strażnicy mogą dokonywać kontroli tylko w obszarze swojego miasta lub gminy. Obecnie w sejmie znajduje się poselski projekt dotyczący między innymi pozbawienia straży gminnej możliwości karania kierowców przy pomocy fotoradarów.
Choć strażnicy sami nie przeprowadzają kontroli z wykorzystaniem alkomatu, to są obowiązani do czasu przybycia Policji uniemożliwić kierowanie pojazdem osobie, co do której istnieje uzasadnione podejrzenie, że w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu. Pamiętać należy, że w szczególnych przypadkach straż gminna uprawniona jest do zastosowania środków przymusu bezpośredniego. Mogą to zrobić w ramach samoobrony, ale też podczas zatrzymania, czy ochrony innych osób. Nie mają jednak prawa sami zaatakować.
Funkcjonariusz tej formacji jest również uprawniony do użycia broni palnej m.in. w sytuacji kiedy na skutek bezpośredniego i bezprawnego ataku zagrożone jest życie, zdrowie lub wolność człowieka, kiedy osoba posiadająca broń czy materiał wybuchowy nie podporządkowuje się do stosownego wezwania do jego porzucenia, a także w przypadku kiedy konieczne jest zatrzymanie pojazdu, którego działanie może stwarzać zagrożenie dla życia i zdrowia ludzkiego, albo dla ważnych obiektów, urządzeń czy obszarów.
Adw. Katarzyna Gumula-Kubicka, apl. adw. Ewa Boszkowska