Olej silnikowy to z pozoru mało skomplikowany produkt – ciecz mająca za zadanie ograniczenie tarcia pomiędzy elementami metalowymi w silniku oraz ich konserwację. To naturalnie opis z grubsza zgodny z prawdą, ale rzeczywistość jest daleko bardziej interesująca i złożona.
Mineralne i syntetyczne
Większość użytkowników wie, że oleje silnikowe dzielą się na mineralne i syntetyczne. Oleje bazowe do tej pierwszej grupy produkowane są przez rafinerie w oparciu o stosowne frakcje ropy naftowej, charakteryzujące się m.in. odpowiednimi właściwościami smarnymi.
Syntetyczne oleje bazowe powstają w dużo bardziej skomplikowanym procesie chemicznym. Dzięki zaawansowanym technologiom możliwe jest wytwarzanie produktów finalnych o zdecydowanie większej czystości, lepszych parametrach i wydajności, a nawet dopasowywanie ich do konkretnych wymogów środowiska pracy. Aby to wszystko było realne, niezbędne jest zastosowanie dodatków uszlachetniających. Spójrzmy zatem, co w oleju piszczy (chociaż zadaniem oleju jest m.in. to, by żadnego piszczenia nie było).
Niezwykła moc dodatków
Dodatki powodują, że olej silnikowy spełnia nie tylko podstawową rolę środka smarnego ograniczającego procesy tarcia. Odpowiednio dobrane komponenty uszlachetniające czynią z niego także produkt czyszczący i konserwujący, a ponadto zapewniają mu wysoką odporność na drastyczne zmiany parametrów środowiska pracy (chociażby temperatury) oraz zapobiegają wielu naturalnym, lecz szkodliwym dla auta procesom fizyko-chemicznym.
Podczas pracy silnika dochodzi do wielu ekstremalnych reakcji i zjawisk – samo prawidłowe spalanie mieszanki nie pozostaje bez wpływu na jego kondycję, a do tego dochodzą niepożądane zjawiska, jak spalanie detonacyjne czy samozapłony mieszanki. Podczas nich wszystkie mechanizmy są bardzo obciążane, dlatego wymagają odpowiedniej ochrony. W wyniku spalania paliwa powstają także związki kwasowe silnie oddziałujące na metal. Dzięki użyciu stosownych dodatków olej jest w stanie zneutralizować w znacznym stopniu ich działanie.
Olej chroni i czyści
Kolejnym zjawiskiem niekorzystnie wpływającym na pracę i trwałość silnika są pozostałości procesu spalania. Wszelkie sadze, szlamy, osady mogą doprowadzić do powstawania blokad. Tu kluczowe znaczenie będą zatem miały właściwości czyszczące oleju, które także uzyskuje się za pomocą uszlachetniaczy. Wszystkie zanieczyszczenia zebrane przez olej w trakcie pracy zostają usunięte podczas cyklicznej wymiany środków smarnych w samochodzie.
Rozruch silnika to zawsze najbardziej obciążający proces dla całego zespołu napędowego. Przy zimnym silniku, a dodatkowo niskich temperaturach, od czasu, w jakim olej dotrze do najodleglejszych zakamarków, zależy stopień jego zużycia. Im krócej elementy będą musiały pracować „na sucho”, tym większa będzie ich trwałość. Dzięki uszlachetniaczom olej silnikowy jest w stanie po pierwsze szybko wypełniać układ smarujący, a także tworzyć aktywną chemicznie powłokę na częściach ruchomych, minimalizującą tarcie w pierwszych chwilach po uruchomieniu.
Przeciwko korozji i tarciu
Jak każdy z elementów, tak i olej podlega procesowi starzenia i degradacji. Tu także kluczową rolę grają dodatki, pozwalające na spowolnienie tych procesów, poprawienie trwałości produktu i gwarantujące utrzymanie jego jakości podczas całego procesu eksploatacji. Odpowiadają za to przede wszystkim antyoksydanty.
Modyfikatory tarcia są natomiast komponentami mającymi bezpośredni wpływ na wydajność paliwową silnika. Prosta zależność: mniejsze opory – niższe zużycie paliwa, w tym przypadku jest jednoznaczna.
Ostatnią grupę dodatków stanowią substancje antykorozyjne, zabezpieczające powierzchnie metalowe silnika przed procesem utleniania. Dzięki nim możliwe jest także zapewnienie większej sprawności i trwałości podzespołów. Chronią one bowiem przed nieodwracalnym i bardzo szkodliwym zjawiskiem rdzewienia.
A zatem to, aby nic w silniku nie piszczało, wymaga wielu, czasami bardzo skomplikowanych, dodatków uszlachetniających. Bezimiennie czyniących z tego zwykłego, gęstego bursztynowego płynu wszechstronne narzędzie chroniące silnik i nasz portfel.