Wypadek z autostopowiczem. Co grozi kierowcy?
Z jakimi skutkami wypadku winien się liczyć kierujący pojazdem, który przewozi autostopowiczów? Prawdą jest, iż w polskim systemie prawa cywilnego możliwe są dwa rygory odpowiedzialności za skutki czynów niedozwolonych, a więc zasada winy (art. 415 KC), stanowiąca podstawową formułę odpowiedzialności oraz zasada ryzyka (art. 436 KC), mająca zastosowanie w przypadkach wskazanych w ustawie.
Zasada ryzyka oznacza, iż w przypadku wyrządzenia szkody na osobie lub mieniu poprzez ruch środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody, zwolnienie się z odpowiedzialności przez sprawcę takiej szkody możliwe wyłącznie w przypadku wykazania przez niego jednej z trzech przesłanek egzoneracyjnych w postaci siły wyższej, wyłącznej winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą sprawca nie ponosi odpowiedzialności. Zasada powyższa premiuje osoby poszkodowane o tyle, iż to na sprawcy spoczywa ciężar dowodu wykazania, iż zaszły w/w okoliczności, które ograniczałyby jego odpowiedzialności co oznacza, iż w przypadku niepowodzenia, odpowiedzialność ta będzie pełna.
Zasada winy z kolei w dużym uproszczeniu oznacza, iż to osoba poszkodowana zobowiązana jest do wykazania domniemanemu sprawcy określonych nieprawidłowości w jego zachowaniu, które doprowadziły do szkody, np. obrażeń ciała poszkodowanego. Mając na uwadze fakt, iż stawia to poszkodowanego w sytuacji trudniejszej niż w przypadku zasady ryzyka, zgodnie z art. 436 § 2 KC ograniczono zastosowanie zasady winy przy szkodach komunikacyjnych do skutków zderzenia się pojazdów w zakresie wzajemnych roszczeń kierowców (ale już nie ich pasażerów) oraz do tzw. przewozu z grzeczności, którego klasycznym przykładem jest właśnie autostop, którego podstawową cechą jest bezinteresowność przewozu, tak po stronie przewożącego, jak i przewożonego. Nie zawsze brak odpłatności czyni przewóz przewozem z grzeczności, z drugiej zaś strony, raczej należy uznać, iż jakakolwiek odpłatność za przewóz, w tym mająca na celu tylko partycypację w jego kosztach, będzie dezawuować możliwość uznania przewozu za przewóz, a tym samym, zastosowanie
będzie miała zaostrzona zasada odpowiedzialności, tj. zasada ryzyka.
Niemniej, bez względu na zasadę odpowiedzialności, a więc ryzyka czy też winy, w przypadku zawarcia przez posiadacza pojazdu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, co jest zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym oraz Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r., Nr 124, poz. 1152 ze zm.) obligatoryjne, zgodnie z art. 34 przedmiotowej ustawy to zakład ubezpieczeń, jako strona tej umowy ubezpieczenia, zobligowany będzie do zapłaty za posiadacza pojazdu odszkodowanie należne w związku z wyrządzoną z ruchem pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Suma gwarancyjna, a więc górny limit odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń w odniesieniu do jednego zdarzenia wynosi aktualnie 1 000 000 EUR w przypadku szkód na mieniu oraz 5 000 000 EUR w przypadku szkód na osobie.
Reasumując, fakt, czy odpowiedzialność za skutki wypadku komunikacyjnego ponoszona jest na zasadzie winy, czy też ryzyka, z punktu widzenia kierującego pojazdem nie ma znaczenia, jeśli chodzi o jego odpowiedzialność majątkową za skutki zdarzenia, gdyż ta, w interesie osób poszkodowanych przerzucona została zgodnie z powyższymi regulacjami na ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej.