Straż pożarna nie ryzykuje

Pierwsze dane odnośnie wykorzystania samochodów w pożarnictwie na terenie Polski sięgają roku 1910/1911. Wtedy to komendant poznańskiej straży pożarnej podjął decyzję o zastąpieniu koni samochodami i w firmie Daimler Mercedes zamówiono trzy podwozia samochodowe, na których zabudowano sikawkę gazową, autopompę oraz drewnianą drabinę mechaniczną firmy Magirus. Samochody te zostały odebrane w listopadzie 1911 r. Niecały rok później uruchomiono w strażnicy głównej przy ulicy Masztalarskiej w Poznaniu pierwszy zmotoryzowany oddział straży pożarnej na ziemiach polskich, który był wyposażony w pojazdy strażackie na podwoziach Austro-Daimlera lub Benza.

Do dnia dzisiejszego można oglądać auta z tego okresu w zbiorach Centralnego Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach. Stoją tam m.in. dwa samochody pożarnicze zwane autopogotowiami z początku XX wieku. Jeżeli więc wakacyjne podróże sprawią, że będziemy na Śląsku warto zajrzeć do Mysłowic i obejrzeć Muzeum Pożarnictwa.

Pierwsze zakupy samochodów były na tyle zadawalające, że znak firmowy pojazdów Daimlera był powszechnie stosowany wśród polskich strażaków w okresie międzywojennym. W latach 20. i 30. liczba pożarniczych Mercedesów w Polsce sukcesywnie wzrastała, a wiele zastępów straży otrzymało na swoje wyposażenie samochody na podwoziu Daimler-Benz z zabudową wykonaną przez specjalistyczne firmy. Była to m.in. firma Braci Kiesslich z Patschkau - obecnie Paczków. Takie wozy otrzymały m.in. jednostki straży pożarnej z Katowic, Torunia, Warszawy oraz Poznania.

W 1937 r. w ramach planowej motoryzacji straży pożarnej zakupiono dla Warszawskiej Straży Ogniowej drabinę o najwyższym w tym okresie wysięgu wynoszącym 45 metrów. Drabina ta została zabudowana na podwoziu samochodu ciężarowego Mercedes-Benz. Była ona napędzana sześciocylindrowym silnikiem wysokoprężnym, chłodzonym cieczą o mocy 120 KM. Składała się z sześciu stalowych przęseł, napęd mechaniczny był przenoszony przy pomocy wału od specjalnej skrzynki przekładniowej do mechanizmów dźwigających przęsła oraz obracających drabinę u jej podstawy. Drabina ta przetrwała zawieruchę wojenną i znajdowała się na wyposażeniu Warszawskiej Straży Pożarnej aż do końca lat sześćdziesiątych. W latach trzydziestych Ochotnicza Straż Ogniowa w Częstochowie otrzymała na swoje wyposażenie autopogotowie miejskie zabudowane na używanym podwoziu Mercedesa. Zabudowę pożarniczą wykonała firma Liefeldt i Schiffner z Warszawy, a była to konstrukcja o tyle szczególna, że był to jeden z pierwszych samochodów pożarniczych z zabudową typu
zamkniętego. Tuż przed wybuchem II Wojny Światowej było w Polsce już ok. 100 specjalistycznych pożarniczych Mercedesów.

Podczas wojny część pojazdów uległa zniszczeniu, jednakże jednocześnie na wyposażenie straży pożarnych trafiło kolejnych kilkanaście samochodów pożarniczych Mercedes-Benz, dwóch typów. Były to pojazdy z autopompą oraz z motopompą przenośną. Co ciekawe w Ochotniczej Straży Pożarnej w Brzezinach koło Piekar Śląskich do dnia dzisiejszego znajduje się samochód gaśniczy z 1942 roku.

Czasy powojenne były okresem kultu wyrobów socjalistycznych. Wtedy, przez długie lata w zastępach ogniowych służyły rodzime konstrukcje budowane na podwoziach Stara i Jelcza. Nie brakowało również pojazdów z innych krajów demokracji ludowej. Oczywiście nie zabrakło również mniejszych pojazdów, jak Żuki i Nysy, a nawet Warszawy. Strażacy wspierali się również czeskimi Tatrami czy radzieckimi Kamazami i Gazami.

Dopiero w drugiej połowie lat siedemdziesiątych ub. wieku straż pożarna zakupiła kilka typów pojazdów pochodzących z importu, a zabudowanych przez austriacką firmę Rosenbauer. Jednym z nich był samochód specjalny ratownictwa technicznego z wymiennym kontenerem oraz zamocowanym z tyłu żurawiem hydraulicznym. Zabudowę pożarniczą wykonano na podwoziu samochodu ciężarowego Mercedes-Benz typ LAF 1113 B. Jego podwozie było napędzane sześciocylindrowym silnikiem o mocy 168 KM. Posiadał on krótką, dwudrzwiową kabinę z trzema miejscami. Zabudowa pożarnicza była konstrukcją stalowo-aluminiową, gdzie szkielet wykonano z zamkniętych profili stalowych pokrytych klejoną do nich blachą aluminiową. Wyposażenie samochodu stanowił m.in. generator prądotwórczy o mocy 20 kVA, piła do cięcia stali i betonu, pilarki spalinowe do cięcia drewna, zestaw hydraulicznych narzędzi ratowniczych, poduszki pneumatyczne, plecakowy aparat do cięcia metalu.

W 1977 r. do Polski sprowadzono trzy samochody ratownictwa technicznego zabudowane na podwoziu Mercedes-Benz Unimog 125/416. Pojazdy te były napędzane sześciocylindrowym silnikiem wysokoprężnym o mocy 125 KM. Dwa lata później do kraju trafiły nowoczesne samochody z zabudową firmy Rosenbauer. Były nimi średnie samochody gaśnicze wodno-pianowo-proszkowe. Wozy te zostały zabudowane na podwoziu Mercedes-Benz LAF 1113 B, a ich napęd stanowił sześciocylindrowy silnik o mocy 168 KM. Modele te to jedne z najlepszych samochodów pożarniczych, jakie znajdowały się na wyposażeniu jednostek straży pożarnych w dużych aglomeracjach. Przede wszystkim wyróżniała je duża bezawaryjność. Dotyczy to zarówno podwozia, jak i wyposażenia pożarniczego, co przy intensywnej eksploatacji należało do rzadkości. We Wrocławiu w Państwowej Straży Pożarnej od 1986 r. eksploatowana jest drabina firmy Metz o wysięgu 53 metrów. Jest to najwyższa
drabina eksploatowana w naszym kraju. Została ona zabudowana na trzyosiowym podwoziu Mercedes-Benz 2636 A. Jednostkę napędową stanowi silnik wysokoprężny o mocy 355 KM. Stabilność pojazdu zapewniają cztery wysuwane hydraulicznie podpory. Z uwagi na dużą wysokość drabina wyposażona jest dodatkowo w windę o dopuszczalnym obciążeniu 180 kg. Na wierzchołku znajduje się kosz ratowniczy.

Obecnie nie ma już jedynej słusznej koncepcji wspierania bratnich narodów i samochody ratujące życie i mienie obywateli są najwyższej klasy. We flocie Państwowej Straży Pożarnej i jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych znajduje się wiele samochodów pożarniczych zabudowywanych przez krajowych i zagranicznych producentów na podwoziach dostawczych i ciężarowych różnych producentów. Jednak podobnie jak przed Wojną, również teraz są to głównie podzespoły Mercedes-Benz. To pojazdy różnej wielkości od lekkich samochodów ratownictwa technicznego, wodnego, chemicznego i dowodzenia, czy średnich samochodów ratowniczo-gaśniczych, oraz specjalnych przeznaczonych dla elitarnych grup poszukiwawczo-ratowniczych. Te ostanie przystosowane są m.in. do przewozu ich sprzętu i psów, aż do ciężkich podnośników hydraulicznych z drabiną, ciężkich samochodów ratowniczo-gaśniczych przystosowanych do zwalczania pożarów w dużych zakładach
przemysłu chemicznego, ciężkich nośników kontenerowych. Ostatnią grupą jest gama ciężkich samochodów ratownictwa technicznego, chemicznego czy wodnego.

Przez ostatnie trzy lata Państwowa Straż Pożarna wzbogaciła się o ponad dwieście kolejnych Mercedesów. Również w tym roku centrala nie skąpi na sprzęcie - do końca pierwszego półrocza 2010 r. zakupiono 72 pojazdy tej firmy. Kolejne pojazdy są w planach.

Bogusław Korzeniowski
współpraca: Paweł Frątczak, Marek Pisarek