Używanie źle dobranego lub starego oleju silnikowego to jeden z największych grzechów kierowcy. Silnik może nie wybaczyć nam takich błędów – zaniedbania w kwestii oleju prawie zawsze mają fatalne skutki.
Kierowca musi oczywiście dbać o jakość i świeżość wszystkich płynów eksploatacyjnych, ale wymiana oleju silnikowego jest zawsze na miejscu pierwszym. Rolę chłodziwa może przez krótki czas pełnić zwykła wodą, płyn do spryskiwaczy nie musi być koniecznie z górnej półki i nic się nie stanie, jeżeli zmieszamy go z innym. Nie ma jednak substytutów dla oleju silnikowego – musi być on idealnie dobrany, ponieważ pełni wiele istotnych funkcji: dba o odpowiednie smarowanie pracujących części jednostki napędowej, jest odpowiedzialny za uszczelnianie komory spalania, dba o usuwanie zanieczyszczeń z cylindrów, tłoków i pierścieni tłokowych, chroni przed rdzą i tłumi drgania ruchomych podzespołów.
Parametry dobrego produktu
Właściwości oleju silnikowego opisuje szereg parametrów. Najważniejszy z nich to lepkość, która określa, do jakiej maksymalnej temperatury będzie on w stanie pozostawiać ochronny film na ruchomych i nieruchomych częściach jednostki napędowej. Kolejny parametr to granica pompowalności, która pokazuje, do jakiej maksymalnej temperatury poniżej zera olej pozostanie płynny, czyli będzie mógł być jeszcze wtryskiwany przez pompę olejową. Dobry produkt musi mieć również wysoką temperaturę zapłonu oraz wysoką odporność na pienienie się.
Wymiana oleju silnikowego ma ogromny wpływ na żywotność silnika
Co ile kilometrów wymieniać olej silnikowy? Zdaniem specjalistów najbardziej optymalny przebieg to 15 tys. km (maksymalnie wolno nam przedłużyć go o 3 tys. km). Przejechanie dłuższej trasy ze starym olejem może spowodować problemy, ponieważ filtr nie będzie w stanie odbierać zanieczyszczeń. Niektórzy producenci nowych aut radzą, aby przebieg pomiędzy wymianami wynosił nawet 30 tys. km. To jednak nie przyniesie wielkich oszczędności, a w przyszłości może skutkować kosztownymi awariami i szybkim zużyciem najważniejszych części napędu. Inną kwestią jest natomiast, jak często wymieniać olej w samochodach z instalacją LPG. W tym przypadku trzeba robić to częściej – co 10 tys. km. Powodem są duże ilości siarki w gazie LPG. Z kolei w samochodach, które używane są sporadycznie lub stoją w garażu przez kilka miesięcy, wymiany należy dokonywać co rok.
Nie tylko wymiana, ale i odpowiedni poziom
Z olejem nie ma żartów – jazda na jego minimalnej ilości stwarza bardzo ciężkie warunki pracy, a stąd już tylko krok do zatarcia, które zawsze nieodwracalnie niszczy jednostkę napędową. Dlatego, aby takich sytuacji uniknąć, poziom oleju należy kontrolować co pięćdziesiąt godzin pracy jednostki napędowej. Wszystko przez to, że będąc w pełni sprawną, może ona zużyć do 1 l oleju na tys. km (odpowiada to od 1,3 do 1,8 procenta paliwa spalonego na tym samym dystansie). Jeśli znika go więcej niż litr albo nie ubywa wcale, należy udać się do mechanika (może to oznaczać np. nieszczelność układu albo przedostawanie się do układu smarowania płynu chłodniczego lub paliwa).
Jak dobrać olej silnikowy do posiadanego samochodu?
Każdy producent pojazdu umieszcza informacje o tym, jakie płyny eksploatacyjne i o jakich parametrach powinny być stosowane do danej jednostki napędowej. W przypadku olejów producenci odwołują się do trzech rodzajów klasyfikacji: SAE, API oraz ILSAC. W europejskiej strefie klimatycznej nie stosuje się innych olejów niż całoroczne, które dostosowane są do pracy w warunkach zimowych i letnich.
Klasyfikacja SAE wprowadziła dwie klasy: zimowe (oznaczenia 0W, 5W, 10W, 15W, 20W i 25W) oraz letnie (oznaczenia 30, 40, 50 i 60). Oznaczenia zimowe określają, do jakiej maksymalnej minusowej temperatury zewnętrznej olej zachowa swoje właściwości. Oznaczenia letnie dotyczą maksymalnych temperatur dodatnich. OW nie zgęstnieje w temperaturze -35 stopni Celsjusza, z kolei 10W pozwoli uruchomić auto przy temperaturze zewnętrznej do -25 stopni Celsjusza.
Jak najprościej interpretować oznaczenia klas letnich? 30 oznacza produkty energooszczędne (sprawdzają się tylko w silnikach najnowszej generacji), 40 to najpopularniejsze, wielozadaniowe produkty, używane w polskim klimacie w milionach pojazdów, 50 oznacza wyroby bardzo gęste, dobre do silników mocno wyeksploatowanych i obciążonych, a 60 to produkty, które używane są w autach sportowych (a także w zabytkowych).
Z racji tego, że w Europie stosuje się produkty całoroczne, ich oznaczenia składają się z symboli dwóch klas, np. 10W40 (jeden z najpopularniejszych w Polsce w autach powyżej dziesięciu lat) albo 5W30 (popularny w nowszych pojazdach).
Producenci samochodów korzystają jeszcze z klasyfikacji API (Amerykańskiego Instytutu Nafty) oraz ILSAC. API określa, jakie normy obowiązują w danych latach dla jednostek benzynowych (S) i wysokoprężnych (C). Aktualnie obowiązują normy SN (dla benzyniaków) i CJ-4 (dla diesli). Podobnie swoje normy określa ILSAC (Międzynarodowy Komitet Standardów i Aprobat Środków Smarnych), w którym aktualnie obowiązuje norma GF4.
Można też skorzystać ze znacznie prostszego rozwiązania. Producenci olejów stworzyli internetowe narzędzia, które pozwalają na szybkie i bezbłędne dopasowanie właściwego produktu do określonego pojazdu. Przykładowo narzędzie internetowe firmy Total wymaga jedynie wybrania klasy, do jakiej przynależy pojazd (np. osobowy), jego marki, modelu i wersji silnikowej. Od razu wiadomo, jaki rodzaj produktu można zastosować i jaka jego ilość będzie potrzebna do dokonania wymiany (przeciętnie potrzeba będzie około czterech litrów, stąd też takie opakowania stosują producenci).
Jaki olej wybrać – syntetyczny, półsyntetyczny czy mineralny? Syntetyki to produkty bardzo zaawansowane technologicznie i powinno się je stosować w najnowszych pojazdach (zwłaszcza w mocno obciążonych, niewielkich jednostkach z turbodoładowaniem). Półsyntetyki nadają się już do aut mających lat kilka i kilkanaście, z kolei oleje mineralne można użytkować w pojazdach mających więcej niż piętnaście lat.
Syntetyków nie wolno stosować do starszych samochodów – mogą zaszkodzić, ponieważ zmniejszają stopień kompresji silnika. Mogą też doprowadzić do wycieków (są zbyt rzadkie do wyeksploatowanej jednostki). Warto pamiętać, by nie wymieniać syntetyku na półsyntetyk ani półsyntetyku na olej mineralny.
Z czasem zmienić się może za to lepkość – producenci aut zalecają, aby delikatnie ją zwiększyć po pięciu lub sześciu latach intensywnej eksploatacji.
Jaki olej silnikowy do Diesla? Nowoczesne jednostki wysokoprężne obowiązkowo wyposażane są w filtry cząstek stałych. Powinno się w nich korzystać z olejów niskopopiołowych, dedykowanych do silników wysokoprężnych i przedłużających techniczne życie filtrów DPF.
Jak profesjonalnie wymienić olej w silniku?
Warto najpierw zobaczyć, jak wymiany dokonują zawodowcy – na przykład osoby, które eksploatują samochody w ekstremalnych warunkach.
Co radzą specjaliści? Najpierw silnik musi kilka chwil popracować, aby jego głowica rozgrzała się do określonej temperatury (w jednostce benzynowej chłodzonej cieczą to ok. 65 stopni Celsjusza), wtedy można sobie lepiej poradzić ze starym olejem. Trzeba się uzbroić w cierpliwość – będzie on spływał nawet przez kilkanaście minut.
Przed montażem filtra trzeba dokładnie wyczyścić jego gniazdo montażowe, a szeroką uszczelkę gumową na filtrze należy posmarować świeżym produktem, który zostanie wlany do silnika. Po dziesięciu minutach od dokonania wymiany należy sprawdzić stan bagnetem i uzupełnić ewentualne braki.