MIR komentuje raport NIK o portach: na inwestycje pieniądze z UE

Ok. 28 projektów dot. inwestycji związanych z infrastrukturą portową może liczyć na wsparcie UE z programu "Infrastruktura i Środowisko" na lata 2014-2020 - zapowiada MIR, odnosząc się do raportu NIK, w którym stwierdzono, że polskie porty potrzebują dodatkowych inwestycji.

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) wskazała w opublikowanym w czwartek raporcie, że polskie porty - w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu - działają coraz lepiej, ale by mogły skutecznie konkurować z innymi bałtyckimi portami, potrzebne im są dodatkowe inwestycje. Urządzenia portowe są bowiem zużyte, a dojazd koleją za słaby - podała Izba.

Rzecznik Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju Piotr Popa podkreślił w rozmowie z PAP, że resort dysponuje diagnozą stanu infrastruktury portowej i dostępu do portów od strony morza i lądu i zna potrzeby w tym zakresie. "Rozwój portów jako strategicznych węzłów transportowych jest ujęty w Strategii rozwoju transportu do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) Realizowana jest także Strategia rozwoju portów morskich do 2015 roku" - zaznaczył.

Popa zwrócił uwagę, że w latach 2004-2006 oraz 2007-2013 znaczne pieniądze unijne i budżetowe trafiły na współfinansowanie inwestycji w portach morskich. "W kolejnych latach proces ten będzie kontynuowany. W ramach programu operacyjnego +Infrastruktura i Środowisko+ na lata 2014-2020 przewidywana jest realizacja ok. 28 projektów obejmujących inwestycje w zakresie infrastruktury portowej, a także infrastruktury dostępu do portów od strony morza i lądu" - podkreślił.

"Już dzisiaj widać efekty podejmowanych działań. Zmodernizowana została część nabrzeży w portach w Gdyni, Gdańsku i w Szczecinie. Gdynia ma pogłębione i umocnione kanały portowe, w Gdańsku zostały przebudowane wejścia do portów, a falochrony w Gdyni i Świnoujściu. Dzięki temu umożliwiono zawijanie do Gdyni i Gdańska większych statków. Poprawiło się bezpieczeństwo żeglugi, zaszły dynamiczne zmiany struktury obrotów ładunkowych portów w szczególności wzrost obrotów kontenerowych" - dodał rzecznik MIR.

NIK wytknęła również problemy dot. przepisów. Przykładowo zwróciła uwagę na niejednoznaczne uregulowanie kwestii wysokości opłaty naliczanej za wieczyste użytkowanie gruntów portowych. Prezydenci Gdańska i Gdyni stosowali stawkę 0,3 proc., która odnosi się do nieruchomości "oddanych na cele obronności i bezpieczeństwa państwa". Tymczasem prezydenci Szczecina i Świnoujścia stawkę 3 proc. - nie traktując gruntów portowych jako niezbędne dla obronności i bezpieczeństwa państwa. Wpłynęło to negatywnie na wyniki finansowe portów Szczecin i Świnoujście, zmniejszając możliwości inwestycyjne spółki. NIK wyjaśniła, że Minister Infrastruktury i Rozwoju uznaje nieruchomości portów morskich za niezbędne dla obronności i bezpieczeństwa państwa, ale przepisy nie precyzują, które dokładnie nieruchomości będące w zarządzie spółek portowych służą tym celom. Stąd NIK zaleca uregulowanie tej kwestii odpowiednim rozporządzeniem.

"Zdaniem Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. ws. określenia rodzajów nieruchomości uznawanych za niezbędne na cele obronności i bezpieczeństwa państwa stanowi wyraźną podstawę prawną do naliczania przez gminy opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego gruntów w portach morskich według stawki obowiązującej dla terenów niezbędnych dla celów obronności i bezpieczeństwa państwa, tj. 0,3 proc." - skomentował Popa.

"Zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami Rada Ministrów została upoważniona jedynie do określenia rodzajów nieruchomości uznawanych za niezbędne na cele obronności i bezpieczeństwa państwa. Nie ma zaś kompetencji do wskazania dla każdego portu o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej konkretnych nieruchomości znajdujących się w granicach tych portów, a służących wykonywaniu zadań na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa" - dodał rzecznik MIR.

NIK skontrolowała trzy spółki: Zarząd Morskiego Portu Gdynia, Zarząd Morskiego Portu Gdańsk i Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. W ostatnich latach wielkość przeładunków w tych portach rosła - w 2014 r. było to ponad 75 mln ton ładunków, podczas gdy w 2006 r. ponad 57 mln. Zdaniem Izby to efekt stale rosnącego PKB, zwiększającej się wymiany handlowej oraz modernizacji autostrad i dróg ekspresowych. Poprawy wymaga jednak - według Izby - dojazd do portów koleją.

Izba wskazała, że aby polskie porty mogły skutecznie konkurować z największymi portami południowego i wschodniego wybrzeża Morza Bałtyckiego (Petersburgiem, Rygą, Kłajpedą, Windawą, Rostokiem, Lubeką), potrzebne są dodatkowe inwestycje zwiększające ich możliwości przeładunkowe. NIK wyjaśniała, że problemem polskich portów jest wciąż znacznie zużyta infrastruktura, nawet pomimo podejmowanych inwestycji np. z wykorzystaniem dofinansowania ze środków UE. Najmniej poprawiła się infrastruktura portowa w Gdańsku.

Z raportu wynika, że dla portów kluczowymi inwestycjami są te poprawiające ich dostępność. W przypadku Gdańska i Gdyni porty mogłyby mieć lepszy dostęp od strony lądu, natomiast w Szczecinie - od strony morza.

Rozwój portów jest też utrudniony, ponieważ zarządzające nimi spółki dysponują tylko częścią terenów portowych - gruntów i nabrzeży. Te będące w ich zarządzie, stanowią odpowiednio: ponad 27 proc. gruntów w Gdańsku, 53 proc. w Gdyni, 45 proc. w Szczecinie oraz 26 proc. w Świnoujściu. Znaczna część terenów portowych należy do gmin, które jednocześnie posiadają niewielkie udziały w spółkach zarządzających portami.

W radach nadzorczych spółek portowych zasiada po kilku przedstawicieli gmin, a przewodniczącymi rad są prezydenci Gdańska, Gdyni oraz na zmianę Szczecina i Świnoujścia. Twórcom takiego modelu zarządzania chodziło o większe zaangażowanie samorządu lokalnego w rozwój portów. Tymczasem - według NIK - przez 15 lat gminy w praktyce nie wniosły do spółek żadnych terenów, co może utrudniać planowanie i prowadzenie inwestycji, jeżeli nie są właścicielami terenów portowych. Rozwój portów ograniczają także: słaby stan krajowej infrastruktury kolejowej oraz śródlądowych dróg wodnych.