Chociaż ustawy o ruchu drogowym i o wychowaniu w trzeźwości nie do końca się uzupełniają, to jednak policja nadal będzie wykonywać wyrywkowe kontrole trzeźwości. Rzecznik Praw Obywatelskich już zwrócił się do kancelarii premiera o wyjaśnienie nieścisłości, a statystyki potwierdzają, że za kółko "po kielichu" wsiada coraz mniej kierowców.
O komentarz do tej sprawy poprosiliśmy prawnika - adwokat Katarzynę Gumula-Kubicką:
- Uprawnienie do kontrolowania trzeźwości kierowców daje policjantom art. 129 ustawy Prawo o ruchu drogowym - mówi mecenas Gumula-Kubicka. - Ustęp pierwszy tego artykułu stanowi niejako ogólną wytyczną co do obowiązków policjantów względem szeroko pojętego ruchu drogowego, stanowiąc: _ czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie należą do zadań policji _.
Kolejny ustęp mówi, iż w związku z tymi czynnościami policja jest uprawniona do dokonywania szeregu czynności, takich jak: sprawdzanie dokumentów wymaganych w związku z kierowaniem pojazdem i jego używaniem, ale również żądania poddania się przez kierującego pojazdem badaniu w celu ustalenia jego trzeźwości.
Wynikające z tego przepisu prawo do kontroli nie jest zatem uzależnione od tego, czy zachodzi wobec kierującego pojazdem jakiekolwiek podejrzenie, iż popełnił ona przestępstwo czy wykroczenie, będąc pod wpływem alkoholu. Jedynym wymogiem wynikającym z przepisu jest to, aby badanie było przeprowadzone w związku z czynnościami związanymi z czuwaniem nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowaniem ruchem i jego kontrolowaniem.
Jednak w dalszej części przepisów ustawy zawarto nie do końca fortunne odesłanie do ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Artykuł 47 tej ustawy stanowi, że jeżeli zachodzi podejrzenie, że przestępstwo lub wykroczenie zostało popełnione po spożyciu alkoholu, osoba podejrzana może być poddana badaniu koniecznemu do ustalenia zawartości alkoholu w organizmie, w szczególności zabiegowi pobrania krwi.
Zgodnie z wydanym na podstawie tego przepisu rozporządzeniem ministra zdrowia zostały określone warunki i sposób dokonywania badań koniecznych do ustalenia zawartości alkoholu w organizmie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia po spożyciu alkoholu. Rozporządzenie to nie zawiera jednak określenia sposobu i warunków przeprowadzania badań w przypadku tzw. kontroli prewencyjnej. Można zatem zastanowić się, czy zrobienie takich badań jest możliwe przy braku przepisów wykonawczych, do których odsyła ustawa.
Warto przy tym zaznaczyć, że powstało zarządzenie komendanta głównego policji z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie badań na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, które reguluje sposób przeprowadzania badań, jednakże zarządzenie to nie jest aktem powszechnie obowiązującym.
Przyznać należy, że przepisy dotyczące przeprowadzania kontroli trzeźwości są niejasne i nieprecyzyjne. Z jednej strony istnieje upoważnienie do przeprowadzenia takiej kontroli, z drugiej zaś - mamy odesłanie do przepisów ustalających, że jednym z warunków winno być istnienie podejrzenia co do popełnienia przestępstwa bądź wykroczenia po spożyciu alkoholu, co wyklucza tzw. wyrywkowe kontrole prewencyjne.
Zastanawiając się nad rozwiązaniem tego problemu i wykładnią wątpliwych przepisów oraz rozważając cel przyświecający tej regulacji, można domyślać się, że zamiarem ustawodawcy było umożliwienie przeprowadzenia przez policję badań w ramach wykonywanych czynności, związanych z czuwaniem nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowaniem ruchem i jego kontrolowaniem.
- Warto jednak zwrócić uwagę na to, że przepisy ograniczające w jakikolwiek sposób prawa i wolności człowieka i obywatela, a do takich należałoby zaliczyć „wyrywkową kontrolę trzeźwości”, winny być sformułowane w sposób jasny i przejrzysty. Stąd uzasadnionym wnioskiem jest, że regulacja ta wymaga poprawy zgodnie z zasadami prawidłowej legislacji tak, aby można było mieć całkowitą pewność co do legalności stosowanych przez policjantów kontroli - podsumowuje mec. Gumula-Kubicka.
BC