Uprawnienia ITD w zakresie kierowania do sądu wniosków o ukaranie
| [
]( http://kancelarie.krakow.pl ) |
| --- | Inspekcja Transportu Drogowego, czyli ITD, staje się największym postrachem polskich kierowców. Setki stacjonarnych fotoradarów, ale też mobilne urządzenia ukryte w nieoznakowanych samochodach oznaczają, że codziennie robionych jest ponad 20 000 zdjęć. Co w sytuacji, gdy w momencie otrzymania wezwania do zapłacenia mandatu nie pamiętamy, kto prowadził samochód? Taka sprawa nie powinna trafić do sądu.
Zgodnie z ustawą prawo o ruchu drogowym (art. 129a ust. 1 pkt. 3 lit. b), jednym z uprawnień ITD jest przeprowadzanie kontroli ruchu drogowego. W wyniku kontroli ITD może ukarać mandatem właściciela lub posiadacza pojazdu, który dopuścił się wykroczenia drogowego. Wydaje się, że na tym uprawniania ITD kończą się - co zostało potwierdzone w nieprawomocnym postanowieniu Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa z 13 listopada 2012 r. (sygn. akt XIV W 1975/12). W praktyce, po analizie obowiązujących przepisów, powstała wątpliwość czy ITD. może ukarać mandatem lub kierować do sądu wnioski o ukaranie właściciela pojazdu, który nie wskazał, kto kierował pojazdem w momencie zrobienia zdjęcia przez fotoradar. Pytanie jest bardzo istotne szczególnie dla tych kierowców którzy odmówili przyjęcia mandatu w związku z nie wskazaniem osoby kierującej pojazdem w momencie zrobienia zdjęcia.
Obowiązek wskazania osoby kierującej pojazdem
Kierowcy powinni pamiętać, iż zgodnie z art. 96 § 3 kodeksu wykroczeń brak wskazania na żądanie uprawnionego organu, osoby której pojazd został powierzony, stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny. Obowiązek wskazania osoby kierującej pojazdem natomiast wynika z przepisów ustawy prawo o ruchu drogowym, czyli z kodeksu drogowego.
Czy ITD może domagać się od właściciela lub posiadacza pojazdu informacji o tym, komu pojazd został powierzony?
ITD swoje uprawnienie w tym zakresie wywodzi z art. 78 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym, który nakłada na właściciela lub posiadacza pojazdu obowiązek wskazania na żądanie uprawnionego organu, osoby kierującej pojazdem. Bez wątpienia właściciel lub posiadacz pojazdu ma taki obowiązek. Co więcej, analiza obowiązujących przepisów prowadzi do wniosku, iż ITD może ukarać mandatem osobę, która bezzasadnie odmówi udzielanie żądanych informacji. Na tym jednak uprawniania ITD się kończą - o czym powinni pamiętać kierowcy, którzy podejmują decyzje o przyjęciu lub odmowie przyjęcia mandatu.
Przyjąć czy nie mandat (w przypadku ukarania za brak wskazania osoby której pojazd został powierzony)?
Przyjęcie mandatu należy potraktować jako przyznanie się do popełnienia wskazanego przez funkcjonariusza wykroczenia, które kończy tzw. postępowanie mandatowe i co do zasady zamyka drogę kierowcy do kwestionowania zasadności jego odpowiedzialności. Nieprzyjęcie mandatu natomiast powoduje konieczność skierowania sprawy do sądu. I tu pojawia się problem. Zgodnie bowiem z postanowieniem Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa z 13 listopada 2012 r., sygn. akt XIV W 1975/12, Główny Inspektorat Transportu Drogowego nie może kierować do sądu wniosków o ukaranie właściciela pojazdu, który nie wskazał, kto kierował pojazdem w momencie zrobienia zdjęcia przez fotoradar.
Inne porady Kancelarii Prawnej Adwokaci i Radcowie Prawni, www.kancelarie.krakow.pl: Likwidacja punktów karnych: nowe zasady
(fot. WP.PL) Uzasadnienie postanowienia sądu
W uzasadnieniu powołanego postanowienia sąd przypomniał, iż podstawą żądania przez ITD informacji o tym, komu właściciel lub posiadacz auta powierzył pojazd w oznaczonym czasie jest art. 78 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym. Wskazany przepis, w ocenie sądu, nie jest przepisem ruchu drogowego, a jedynie normą o charakterze administracyjnym, ponieważ nie określa zachowań uczestników ruchu. Tym samym, według sądu, ITD nie ma kompetencji do prowadzenia wszystkich spraw o wykroczenia, a w szczególności kierowania do sądu wniosku o ukaranie właściciela lub posiadacza pojazdu za niewskazanie kierującego pojazdem.
ITD zgodnie z zapatrywaniem sądu może natomiast kierować wniosek o ukaranie tego kierującego, który popełnił wykroczenie stanowiące naruszeniem przepisów ruchu drogowego. Należy jednak pamiętać, że to korzystne dla kierowców rozstrzygniecie sądu nie jest prawomocne, albowiem ITD złożyło zażalenie.
Stanowisko RPO
W przedmiotowej sprawie stanowisko zajęła także, w liście z dnia 4 października 2012 skierowanym do Ministra Transportu Sławomira Nowaka, Rzecznik Praw Obywatelskich Irena Lipowicz (RPO-713684-II-12/ST). Uwagi Rzecznika dotyczą problematyki gromadzenia danych osobowych. Pani Rzecznik przypomniała, iż art. 129 ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym nakłada na Ministra Transportu obowiązek określenia, w drodze rozporządzenia, sposobu, trybu oraz warunków technicznych gromadzenia, przetwarzania, udostępniania i usuwania przez ITD utrwalonych obrazów i danych. Uwzględniona musi być dokumentacja i zakres czynności niezbędnych do przeprowadzenia postępowania w sprawach o wykroczenia (w tym dotycząca przekraczania prędkości oraz niestosowania się do sygnałów świetlnych). W tym aspekcie pojawia się problem konieczności ochrony zarejestrowanych danych przed nieuprawnioną ingerencją i ujawnieniem. Należy zauważyć, iż takie rozporządzenie nie zostało wydane.
Istotna dla kierowców jest konkluzja rozważań RPO, który zwrócił uwagę na zasadność pytania o podstawę, na jakiej ITD odmawia przesyłania kierowcom wykonach zdjęć, w sytuacji w której nie ma tym zakresie aktu wykonawczego.
Pytanie o zgodność z konstytucją
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił także uwagę, iż z art. 51 ust. 5 konstytucji wynika, że zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji o jednostce określa ustawa. Tym samym obowiązek uregulowania w drodze rozporządzenia (a nie ustawy), sposobu, trybu oraz warunków technicznych gromadzenia, przetwarzania, udostępniania i usuwania danych przez ITD powoduje, iż art. 129g ust. 4 ustawy prawo o ruchu drogowym ma charakter niekonstytucyjny.
adw. Anna Kasolik, Damian Łapka,
Kasolik, Pawlus, Porzuczek Kancelaria Prawna Adwokaci i Radcowie Prawni
Inne porady Kancelarii Prawnej Adwokaci i Radcowie Prawni, www.kancelarie.krakow.pl: Likwidacja punktów karnych: nowe zasady