| [
]( http://www.omega-kancelaria.pl/ ) |
| --- | Odpowiedzialność cywilna rodziców za kierowanie pojazdem przez dziecko do 18 roku życia ma bardzo zróżnicowany charakter. W zależności od wieku dziecka, jego warunków osobistych oraz okoliczności samego zdarzenia, różnie kształtuje się odpowiedzialność cywilna rodzica za działania dziecka.
Odpowiedzialność za dziecko do 13. roku życia
Przepis art. 12 Kodeksu Cywilnego stanowi, iż osoba, która nie ukończyła 13. roku życia, nie posiada zdolności do czynności prawnych. Nie można zatem przypisać jej zarzutu winy. Konsekwencją tego jest niemożność pociągnięcia takiej osoby do odpowiedzialności cywilnej za jej czyny. Ustawodawca uznaje bowiem osobę do 13. roku życia, za niemającą świadomości w zakresie swojego działania. Nie jest zdolna do przewidzenia konsekwencji swoich czynów. Za taką osobę odpowiedzialność ponoszą jej opiekunowie prawni, czyli najczęściej rodzice. Może zdarzyć się też taka sytuacja, gdy odpowiedzialność spadnie na osobę sprawującą nad dziećmi opiekę. Jest to tak zwana odpowiedzialność w nadzorze. A zatem za straty spowodowane przez dziecko kierujące pojazdem zapłaci rodzic. Należy przy tym pamiętać, iż szkoda może być wyrządzona również przez kilkulatka jadącego samochodem napędzanym akumulatorem, albo poruszającego się rowerem, czy innym jednośladem.
Należy pamiętać, iż odpowiedzialność rodzica, lub osoby obowiązanej do nadzoru, za szkody wyrządzone przez dziecko poniżej 13 lat, jest odpowiedzialnością wyłączną. Dziecko nie poniesie żadnych konsekwencji swoich czynów. Dodatkowo warto zauważyć, iż rodzic ponosić będzie nie tylko odpowiedzialność cywilną za szkody wyrządzone w mieniu innych osób, ale może również ponosić odpowiedzialność karną. Przepis art. 96 §1 Kodeksu Wykroczeń penalizuje dopuszczenie osoby nie posiadającej uprawnień do kierowania pojazdem. A zatem rodzic powalający dziecku na samodzielne poruszanie się np. rowerem lub motorowerem po drogach publicznych może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Ponadto rodzic, który dopuścił na skutek swojego niedbalstwa do popełnienia przez małoletniego przestępstwa lub wykroczenia, podlega odpowiedzialności karnej. A zatem, jeżeli rodzic pozostawi niefrasobliwie np. włączony samochód lub kluczyki w aucie, natomiast dziecko korzystając z okazji uruchomi samochód i spowoduje kolizję drogową,
wówczas rodzic oprócz odpowiedzialności cywilnej poniesie odpowiedzialność karną.
Odpowiedzialność za dziecko powyżej 13. roku życia
Zupełnie inna sytuacja występuje, gdy dziecko ukończyło 13 lat. Ustawodawca regulując sytuację prawną małoletnich uznał, iż osoba od tego wieku jest w stanie dokonać samodzielnie rozeznania w kwestii swojego zachowania oraz przewidywać jego konsekwencje. Tym samym trzynastolatkowie ponoszą pełną odpowiedzialność za szkody wyrządzone swoim postępowaniem.
Należy jednak pamiętać, iż każda sytuacja, w której małoletni powyżej 13. roku życia wyrządzi szkodę, jest inna. Każde dziecko indywidualnie, właściwie tylko dla niego dojrzewa psychicznie i fizycznie. Może się zatem zdarzyć taka sytuacja, gdy za dziecko, pomimo przekroczenia przez nie wieku 13. lat, odpowiadać będą rodzice. Może się tak zdarzyć, jeżeli małoletni jest osobą bardzo dziecinną na swój wiek. Emocjonalnie nie dorósł do samodzielnego podejmowania nawet prostych decyzji. Może również wynikać to z pewnego niedorozwoju lub upośledzenia dziecka.
(fot. PAP/Bartłomiej Zborowski) Wówczas za szkody wyrządzone przez dziecko, na zasadzie określonej przepisem art. 427 Kodeksu Cywilnego odpowiedzialność będą ponosić wraz z dzieckiem rodzice. Odpowiedzialność rodziców oparta będzie na zasadzie winy w niedopełnieniu obowiązku nadzoru. Pamiętajmy jednak, iż wina może być zarówno umyślna, nieumyślna i może wynikać również z niedbalstwa.
Zatem w normalnej sytuacji dziecko, które ukończyło 13 lat, odpowiadać będzie za szkody powstałe w wyniku prowadzenia pojazdu. Jeżeli więc spowoduje wypadek komunikacyjny kierując pojazd, odpowiadać będzie za swoje czyny w pełnym zakresie. Należy zauważyć, iż w pewnych sytuacjach wraz z dzieckiem odpowiedzialność ponosić będą również rodzice. Przykładem takiej odpowiedzialności może być spowodowanie wypadku przez dziecko powyżej 13 lat, w wyniku kierowania pojazdem mechanicznym bez wymaganych uprawnień. We wskazanej powyżej sytuacji, rodzic obowiązany będzie do naprawienia szkody powstałej w wyniku niedopełnienia obowiązków nadzoru, tj. niedopilnowania, aby dziecko nie poruszało się samochodem. W przedstawiony powyżej sposób rzecz się będzie miała, jeżeli dziecko poruszało się będzie rowerem samodzielnie bez karty rowerowej (może być uzyskana po uzyskaniu 10 lat), albo też innym pojazdem bez wymaganych uprawnień.
Inne porady Kancelarii Prawnych Omega, www.omega-kancelaria.pl: Reklamacja używanego samochodu
(fot. Thinkstock) Warto pamiętać również o tym, iż rodzic może ponosić odpowiedzialność karną za działania dziecka, które ukończyło 13 lat, na podobnych zasadach, jak to ma miejsce w przypadku małoletnich do 13. roku życia. A zatem jeżeli dopuści małoletniego nie posiadającego wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem lub też w wyniku rażącego niedbalstwa w nadzorze ze strony rodzica. Owa odpowiedzialność będzie oparta na regulacjach art. 96 § 1 oraz 105 § 1 Kodeksu Wykroczeń.
Szczególne przypadki
19 stycznia 2013 r. w życie wejdą przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. 2011 r., Nr 30, poz. 151). Będą one miały wpływ na odpowiedzialność cywilną małoletnich powyżej 13. roku życia kształtować się będzie w szczególny sposób. Zmiana przepisów umożliwi małoletnim, którzy ukończyli 16 lat, starania się o uprawnienia do kierowania czterokołowcami, czyli pojazdami samochodowymi przeznaczonymi do przewozu osób lub ładunków, z wyłączeniem samochodu osobowego, ciężarowego i motocykla, którego masa własna nie przekracza: w przypadku przewozu rzeczy 550 kg, w przypadku przewozu osób 400 kg. To w znaczący sposób wpłynie na zakres odpowiedzialności małoletnich powyżej 13 lat, gdyż zostanie im umożliwione poruszanie się pojazdami bardzo przypominającymi samochody w relatywnie młodym wieku.
W przypadku szkód spowodowanych przez osoby posiadające uprawnienia do kierowania czterokołowcami, ich odpowiedzialność będzie pełna. Rodzice za takie osoby nie będą ponosiły odpowiedzialności. A zatem sam małoletni będzie odpowiadał za swoje czyny.
Natomiast w sytuacji, gdy szkoda została wyrządzona przez małoletniego, który poruszał się bez wymaganych uprawnień, może kształtować się nieznacznie inaczej. Zasadą będzie również, iż sam małoletni odpowiadał będzie za wyrządzone zniszczenia. Jednakże może się zdarzyć, taka sytuacja, gdy jego stopień rozwoju (np. choroba umysłowa, niedorozwój) nie będzie pozwalał na zarzucenie mu winy. Ponadto, w pewnych przypadkach to również rodzice będą ponosili solidarnie z dzieckiem odpowiedzialność za jego czyny. Przykładem może być sytuacja, gdy rodzice, pomimo braku posiadania uprawnień przez małoletniego, pozwolą mu na kierowanie pojazdem. Zbliżona będzie okoliczność, gdy rodzice darowują dziecku do poruszania się pojazd czterokołowy i jednocześnie nie zastrzegają, iż nie może się poruszać tym pojazdem do czasu uzyskania uprawnień, czy wręcz pozwalają na takie zachowanie. Podobnie rzecz się będzie miała, gdy rodzice, pomimo wiedzy o zamiarze kierowania pojazdem przez małoletniego bez uprawnień, pozwolą mu na to.
Kiedy rodzic może uniknąć odpowiedzialności za dziecko?
Wyrządzenie szkody przez dziecko kierujące pojazdem, jak wskazano powyżej rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą albo samego dziecka, albo rodzica. Rodzic w pewnych okolicznościach może zwolnić się od tej odpowiedzialności, jednakże nie jest to wcale sprawa łatwa. W przypadku dziecka, które nie ukończyło 13 lat, rodzic może zwolnić się odpowiedzialność wykazując, iż podjął wszelkie kroki zmierzające do zapobiegnięcia powstaniu szkody. Uczynił zadość obowiązkowi nadzoru. Inną możliwością jest wykazanie, iż szkoda powstałaby także przy starannym wykonywaniu nadzoru.
Rodzic może zwalniać się od odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez dziecko, które ukończyło 13 lat, jeżeli wykażą, iż nie zachodzi wina w nadzorze. A zatem zachowywali się tak jak normalni, odpowiedzialni rodzice, jednakże dziecko samowolnie zachowało się w sposób bezprawny, bez ich wiedzy i zgody. Należy zauważyć w tym miejscu, to osoba, której została wyrządzona winna wykazać, że w danej sytuacji to rodzice ponoszą winę i zachodzi związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem rodzica a wyrządzeniem szkody przez dziecko. Poszkodowany musi zatem udowodnić, iż rodzić doskonale zdawał sobie sprawę, że dziecko nie posiada uprawnień do kierowania pojazdem, jednakże zrobił nic, aby mu przeszkodzić w poruszaniu się samochodem należącym do rodzica.
Inne porady Kancelarii Prawnych Omega, www.omega-kancelaria.pl: Reklamacja używanego samochodu
(fot. Policja.pl) Ubezpieczenie OC pojazdu a szkody wyrządzone przez dziecko
Ważną kwestią związaną z odpowiedzialnością za szkody wyrządzone przez dzieci poruszające się pojazdami jest wpływ faktu, iż dziecko kieruje pojazdem na ubezpieczenie OC i wypłatę odszkodowania. Należy pamiętać, iż oznaczone kategorie pojazdów powinny posiadać wykupioną polisę OC, z której zaspokajane są roszczenia osób poszkodowanych. W wielu sytuacjach zdarza się jednak, iż pomimo polisy OC Towarzystwo Ubezpieczeń odmawia przyjęcia odpowiedzialności za powstałą szkodę z uwagi na osobę sprawcy zdarzenia, powodującego powstanie szkody. Taką podstawą może być kierowanie pojazdem przez dziecko nie posiadające uprawnień do kierowania pojazdem.
W przypadku powstania szkody w takiej sytuacji Towarzystwo Ubezpieczeń co prawda przeprowadzi postępowanie likwidacyjne i wypłaci odszkodowanie, jednakże będzie żądało zwrotu wypłaconych kwot od rodzica. Albowiem to on ponosi odpowiedzialność za dziecko. Analogicznie rzecz się będzie miała w przypadku, gdy dziecko co prawda posiadało uprawnienia do kierowania pojazdem, jednakże będzie to robiło pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. We wskazanej sytuacji ubezpieczyciel również przeprowadzi postępowanie likwidacyjne, natomiast w drodze regresu żądać będzie zwrotu wypłaconych sum od sprawcy, czyli dziecka. W sytuacji, gdy rodzic ponosił winę w nadzorze Towarzystwo Ubezpieczeń będzie mogło żądać zapłaty również od rodziców.
Odpowiedzialność cywilna rodzica za kierowanie pojazdem przez dziecko ma wiele odmian. Nie za każde zachowanie się dziecka rodzic będzie odpowiadał. Nie każde zdarzenie niejako z automatu skutkować będą możliwością dochodzenia odszkodowania od rodziców. W każdym przypadku spowodowania szkód przez osobę niepełnoletnią należy wziąć pod uwagę szereg okoliczności, dokładnie zbadać przebieg zdarzeń oraz warunki indywidualne sprawcy. Dopiero taka dogłębna analiza okoliczności pozwoli na ustalenie, kto ponosi odpowiedzialność za powstałe szkody, a także jakie dowody to potwierdzają.
Joanna Ułasiuk
Omega Kancelarie Prawne
Inne porady Kancelarii Prawnych Omega, www.omega-kancelaria.pl: Reklamacja używanego samochodu
tb/